حباب بورس یا جهش بورس؟

فرزانه مستاجران

افزایش چشم گیر سهام بورس در چند ماه گذشته زمینه ساز مباحث گوناگون پیرامون ماهیت واقعی بازار بورس شده است. صاحب نظران اقتصادی مواضع متفاوتی راجع به این جریان اتخاذ نمودند. عده ای بورس را یک بازار آینده دار و سود ده می دانند که علاوه بر مزایای وجودی برای سرمایه گذاران،به جهش تولید نیز کمک خواهد نمود. اما دسته ی دیگر بورس و افزایش قیمت های آن را ناشی از حباب قیمتی می دانند که هر لحظه امکان سقوط دارد. سرمایه گذاران بورس نیز از این دو نظریه تبعیت می کنند و در مواقعی که بورس دچار تنش می شود عده ای به سرعت در صف های فروش می ایستند تا هنگام سقوط آزاد بورس ،زیر آوار آن جا نمانند.

شاخص بورس از پنجم فروردین امسال تا کنون بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته است که تا کنون چنین رشدی را شاهد نبوده است .  به‌طوری که ملاحظه می‌شود این رشد در ۲۶ ماه اخیر، بسیار فراتر از نرخ تورم و نرخ افزایش قیمت اسمی ارز است. تحولات بخش واقعی اقتصاد ایران در دو سال گذشته و انتظارات مربوط به رشد تولید ناخالص ملی و رشد اشتغال در سال ۱۳۹۹ نیز نمی‌تواند پشتوانه خوش‌بینی عاملان اقتصادی به بهبود عملکرد واقعی اقتصاد در سال‌جاری باشد. پس دلیل این افزایش قیمت چه می تواند باشد به جز حباب؟!

یک سایت معتبر تحقیقاتی در ایران با بررسی شرکت های بورسی در اردیبهشت ۹۹ نوشت: پنجاه و هفت شرکت در بورس زیان ده هستند قطعا این ۵٧ شرکت ارزش خرید ندارند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. دوران بازگشت سرمایه ٧٧ شرکت بیش از ١٠٠ سال است . دوران بازگشت سرمایه یک شرکت ١۵٢ هزار سال است ! سهام شرکت‌هایی که بازگشت سرمایه بالای ١٠٠ سال است قطعا حبابی است . نود شرکت دوران بازگشت سرمایه بین ۵٠ تا ١٠٠ سال است . در حقوق می گویند همه بیگناه اند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود شرکتی که دوران بازگشت سرمایه بین ۵٠ تا ١٠٠ سال باشد حبابی است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود ، مثلا ممکن است شرکتی زمین داشته باشد که ارزش زمین های آن بروز محاسبه نشده باشد در این حالت شاخص دوران بازگشت سرمایه مناسب تحلیل چنین شرکتی نیست . دوران بازگشت سرمایه ١٣١ شرکت بین ۵٠ سال تا ١٠٠ سال است اینها کاندید این هستند که حبابی تلقی شوند مگر اینکه بقیه شاخص های مالی خلاف آن را نشان دهد . در مورد این شرکتها میزان بدهکاری شرکت مهم است اگر نسبت بدهی جاری به دارایی جاری بالای صد در صد بود این شرکت حبابی است ، اگر بدهی جاری بیش از دارایی جاری بود یعنی شما دارید بدهی آن شرکت را می خرید نه سهام آن را .هشتاد شرکت دوران بازگشت سرمایه بین ٨ سال تا ٢٢ سال است و اینها شرکت‌هایی هستند که حبابی نیستند و بسیار شرکتهای با ارزشی هستند .مشکل اینجاست که عده ای از شرکت‌هایی که بازگشت سرمایه آنها  بالای ١٠٠ سال است پشت این ٨٠ شرکت پنهان میشوند و آمار این ٨٠ شرکت را با آمار شرکت های خود جمع می زنند و میانگین می گیرند و بعد دعوت به خرید شرکت‌هایی می کنند که بازگشت سرمایه بالای ١٠٠ سال است.

بورس ایران در سال ۱۳۹۸ رشدی ۱۵۰ درصدی را شاهد بود ولی در همین زمان تامین مالی بخش خصوصی از بازار سرمایه یک سوم شده است بنابر این دلیل رشد قیمت در سهام بورس را باید در جای دیگری جست و جو کرد. افزایش تورم در کشور باعث ایجاد سرمایه های خرد و سرگردانی شده که پیش از این تنها پس انداز می شد و اکنون از بیم کم شدن ارزش به سوی بازار بورس که ظاهرا هم پر بازده بوده روانه شده است و افزایش بی سابقه قیمت ها را رقم زده است.