مسائل پیری ترسناک‌تر از مصائب اقتصادی

یلدا توکلی : زنگ‌های خطر پیری جمعیت در کشور از مدت‌ها پیش به صدا در آمده و در حال حاضر در حال تبدیل شدن به بحران است به طوری که این مسئله حتی از مشکلات اقتصادی پیش رو نیز پر رنگ‌تر شده است.

• افزایش تعداد خانواده‌های تک فرزند

کمتر از ۳۰ سال پیش خانواده‌های ایرانی اکثراً پر جمعیت بودند و اکثر خانواده‌ها بیش از پنج فرزند داشتند اما اجرای شعار فرزند کمتر زندگی بیشتر به مرور خانواده‌ها را کوچک‌تر کرد به طوریکه در حال حاضر تعداد خانواده‌های تک فرزند بسیار قابل توجه شده است. در واقع پرهیز از فرزندآوری یا کاهش فرزندآوری به شکلی است که از سطح جایگزینی جمعیت هم پایین‌تر آمده‌ایم. بنابراین می‌توان از مفهومی به نام فرزندنیاوری نیز سخن گفت که در جامعهٔ ما به مسأله تبدیل شده است. فرزندنیاوری یعنی این که افراد یا ازدواج نمی‌کنند، یا پس از ازدواج میلی به بچه‌دار شدن ندارند یا تک‌فرزند می‌مانند و یا حداکثر ۲ فرزند دارند. خانواده‌های جوان با بیش از ۲ فرزند بسیار کمیاب شده‌اند. حتی خانواده‌هایی با بیش از ۱ فرزند به شکل پیوسته در حال کم‌شدن هستند چرا که نه‌تنها فاصلهٔ فرزندآوری پس از ازدواج بلکه فاصلهٔ تولد فرزند دوم از اول هم به بالای ۵ سال رسیده است. حال با افزایش میانگین سن ازدواج، آشکار است که احتمال تولد فرزند دوم بسیار پایین خواهد بود و احتمال تولد فرزندان سوم و بیشتر، ناچیز می‌شود. گزارش مرکز آمار ایران دربارهٔ موضوع بی‌فرزندی یا تک‌فرزندی بر مبنای شاخص‌های چندگانهٔ سلامت و جمعیت در سال ۱۳۸۹ مشخص کرد که یک سوم زنان از مجموع زنان ایرانی ازدواج نکرده‌اند یا بدون فرزند و یا تک فرزند هستند. یک سوم زنان دو فرزند دارند و یک سوم زنان سه یا بیشتر از سه فرزند دارند.

• دگرگونی سبک‌های زندگی

 البته تحقیقات نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی تأثیر جدی بر این روند گذاشته است و شاید مهم‌ترین عامل در این زمینه دگرگونی سبک‌های زندگی باشد و از همین رو است که قانون تسهیل ازدواج جوانان و طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده برای کمک به خانواده‌ها تصویب شده است. حالا بسیاری در تلاشند تا با اجرای طرح‌های مختلف خانواده‌ها را تشویق به فرزند آوری کنند و باید دید تا چه اندازه می‌توانند موفق شوند. حمیدرضا علیان‌زادگان مدیرعامل بنیاد ۱۵ خرداد ستاد اجرایی فرمان امام است وی معتقد است اگر در حوزه جوانی جمعیت و فرزندآوری به موقع عمل نکنیم، به طور قطع در سال‌های آینده با چاله بزرگ جمعیتی مواجه می‌شویم که مشکلات غیرقابل جبرانی فراتر از مشکلات فعلی اقتصادی به دنبال خواهد داشت. وی به بیان کار ویژه این بنیاد در حوزه جوانی جمعیت پرداخت و گفت: ما در پویش ملی «ایران جوان» در قالب تفاهم‌نامه‌ای که با نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها داشتیم با ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه خرید کالای برای پدر، کارت هدیه به مادر و افتتاح حساب سپرده به ازای هر فرزند به زوج‌های دانشگاهی دارای سه فرزند و بالاتر به سهم خود از آنها حمایت می‌کنیم. علیان‌زادگان ادامه داد: در کنار این بسته حمایتی در زمینه ترویج و تبیین اهمیت جوانی جمعیت از ظرفیت بالای علمی و توان اقناع اجتماعی این قشر فرهیخته جامعه نیز بهره‌مند خواهیم شد.

• پویش ملی «لبخند مادری»

وی افزود: در پویش ملی «لبخند مادری» که ماه‌های قبل به طور رسمی در سراسر کشور آغاز شد به زوج‌هایی که در سال ۱۴۰۱ فرزند سوم آنها به دنیا آمده است، یک بسته حمایتی شامل ۴۰ قلم لوازم مورد نیاز نوزاد از تولد تا یک‌سالگی به ارزش پنج میلیون تومان اهدا می‌کنیم. مدیرعامل بنیاد ۱۵ خرداد اضافه کرد: این طرح با پنج هزار بسته آغاز شده و با همکاری شرکای اجتماعی و خیران این تعداد در هر سال افزایش خواهد یافت. علیان‌زادگان یادآور شد: طبق یک نظریه جمعیتی، رشد جمعیت به پایداری شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هر جامعه وابسته است و در نظریه دیگری هم تاکید شده است که برای افزایش نرخ جمعیت باید حمایت مالی و اجتماعی انجام داد اما به نظر می‌رسد این مسیرها تنها راه افزایش جمعیت نیست و برای هر جامعه باید برنامه متناسبی در نظر گرفت.