لقمه‌های گران نان، گلوگیرمی شود

مرضیه محب رسول: حوزه آرد و نان از جمله معدود رسته‌هایی است که طی سه دهه اخیر کمترین میزان تغییرات قیمت را تجربه کرده است تقریباً تمام دولت‌ها علی رغم چالش‌ها و معضلات بخش آرد سالها یارانه‌ای سنگین به آن اختصاص دادند تا شاید قوت غالب مردم از حجم تورم مستثنی شود این مدل از رفتار اقتصادی اما برای سال‌ها موجب ایجاد پدیده‌هایی ناپسند و غیر اقتصادی در بازار گندم و آرد کشور شده بود.

این‌ها در حالی است که امسال اما ظاهراً نان هم به رسته تورم زده‌ها خواهد پیوست و گران می‌شود. خبری که اگر چه هنوز از سوی دولتی‌ها رسماً تأیید نشده اما مصوبه ابتدای فروردین که قیمت خرید تضمینی گندم برای سال ۱۴۰۱ را مبلغ ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین کرده نشان می‌دهد دولت امسال بنایی بر تکرار رویه‌های سال‌های قبل در زمینه آرد و نان ندارد. در همین زمینه رئیس اتحادیه نان‌های صنعتی اعلام کرده است قیمت هر کیلوگرم آرد برای تولید نان صنعتی به شانزده هزار تومان خواهد رسید. محسن لزومیان دراین‌خصوص گفت: در نتیجه قیمت هر عدد نان صنعتی بدون در نظر گرفتن سایر هزینه‌های مؤثر در قسمت تمام‌شده تولید، دست‌کم تا سه برابر خواهد شد. وی پیش‌بینی کرد؛ حداکثر تا هفته آینده اثر این افزایش قیمت خود را با گرانی نان در بازار نشان دهد.

هر چند هنوز چندان شفاف سازی در این زمینه نشده اما آنچه از شواهد بر می‌آید دولت فعلاً توزیع آرد برای کارخانه‌ها و نانوایی‌های صنعتی نداشته و آنها آرد را از بازار آزاد تهیه می‌کنند. گرانی نان البته تیغ دولبه ای است که در عین حالی که در شرایط کنونی می‌تواند بار مالی برای خانوارها داشته باشد اما جنبه‌های مثبتی نیز دارد که می‌تواند گرانی را به فرصتی برای حذف دور ریزها، قطع قاچاق و سایر سوء استفاده‌ها از آرد یارانه‌ای تبدیل نماید. سال‌هاست به واسطه سوبسیدهای غیر هدفمند آرد از ایران به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود این در حالی است که به واسطه خشکسالی های پی در پی هر سال مقدار قابل توجهی از گندم مصرفی در داخل از بیرون مرزها تأمین می‌شود. امسال اما همین گندم وارداتی هم با جهش قیمت روبرو بوده است. گندم در دنیا به دلیل درگیری در اوکراین در یک ماه اخیر افزایش قیمت زیادی داشته است معلوم نیست درگیری‌ها کی میان دو ابر تولید کننده گندم خاتمه پیدا کند و هر چه جنگ طولانی شود بی شک قیمت‌ها بالا خواهد رفت دراین شرایط دولت همچنان گرفتار تحریم‌ها بوده و برای تأمین ارز با مشکل روبراست. ارز ترجیحی در بسیاری از حوزه‌ها حذف شده و ظاهراً قرار است گندم هم از این پس با ارز آزاد وارد شود پس قیمت‌ها نمی‌تواند بدون تغییر باقی بماند. گندم وارداتی برای سال‌ها با ارز دولتی وارد و از مرزهای شرقی و غربی قاچاق می‌شد. پدیده‌ای که عملاً نوعی دزدی از جیب دولت‌ها بود. وضعیت مصرف گندم در داخل هم چندان بهتر نیست. جدای از دور ریز نان که حاصل پخت نان بی کیفیت و آردهای سطح پایین است بسیاری از دامداران با گرانی نهاده‌های دامی ترجیح می‌دهند گندم دولتی بخرند و خوراک دام نمایند. حتی در سایر حوزه‌های غذایی هم تخصیص آرد یارانه‌ای به نوعی هدر رفت منابع تبدیل شده است آردی که به کارخانه‌های ماکارونی و شیرینی و بیسکوییت داده می‌شود منافعی دارد که تنها به جیب عده‌ای معدود از افراد می‌رود محصولاتی که صادر می‌شود اما نه با قیمت‌های واقعی و تمام شده برای آرد یارانه‌ای.

آنچه در این میان موجب نگرانی است گران شدن نان سنتی و پر مصرف است گفته می‌شود مجلس طرحی را ارائه داده که هر فرد با در دست داشتن کارت نان بتواند از نان یارانه‌ای استفاده نماید. در همین زمینه جعفر قادری، عضو کمیسیون تلفیق بودجه پیش از این تأکید کرده بود در سال ۱۴۰۱ قیمت نان با نرخ قبلی از کارت نان تخصیصی به مردم کسر می‌شود، ولی به نانوا قیمت جدید پرداخت خواهد شد. گفته‌های وی مؤید نوعی سهمیه‌بندی برای نان.

خبرها از بدنه دولت اما می‌گوید این نهاد بنایی بر گران کردن نان ندارد از جمله در جلسه اخیر ستاد اقتصادی دولت پیشنهادی از وزارت امور اقتصادی و دارایی مورد بررسی قرار گرفت که بر اساس آن قیمت گندم و نان برای مصرف کننده هیچ تغییری نمی‌کند. بر اساس تصمیم اعضای ستاد، مقرر شد با توجه به اهتمام دولت بر کنترل قیمت نان و جلوگیری از افزایش بهای آن، جوانب گوناگون این طرح توسط دستگاه‌های مسئول بررسی و نتیجه برای تصمیم‌گیری به جلسات آینده ستاد ارائه شود.

اینکه دولت چطور می‌خواهد گندم و آرد را بدون یارانه توزیع کند اما جلو گرانی نان گرفته شود مساله ای است که هنوز روشن نیست. اگر دولت بخواهد آرد را فقط برای صنعت آزاد کند و کاری به نانوایی‌ها نداشته باشد مسلماً بخشی از فساد در سیستم توزیع آرد همچنان پا برجا خواهد ماند به خصوص اینکه نارضایتی نانوا و مردم از نوع و هزینه پخت نان مساله ای است که باید به آن رسیدگی شود. برای سال‌ها آرد از نانوایی‌های دارای یارانه با بازار آزاد نشت می‌کند و حتی مجوز نانوایی‌ها برای استفاده از آرد آنها با قیمت‌های نجومی خرید و فروش می‌شود و از سوی دیگر گران فروشی و بی کیفیت بودن نان‌های یارانه‌ای برای سالها چالش مصرف کنندگان و مشتریان این نانوایی‌ها بوده است و البته که نارضایتی نانوا از بالا رفتن هزینه‌ها و ثابت بودن قیمت نان هم مساله تازه‌ای نیست. پس دولت باید برای این حوزه هم فکری بکند تا بتواند به صورت یکپارچه حوزه آرد و نان کشور را ساماندهی نماید.

هر چند مردم از اعطای یارانه از سوی دولت دل خوشی ندارند و هر چه یارانه پر داخت شده قیمت‌ها چندین برابران را جبران کرده است اما باید دید دولت می‌تواند ایده خوب آزاد کردن قیمت نان و حذف سوبسید را با اقدام درست و حفظ امنیت غذایی مردم همراه نماید یا در نهایت همان بیراهه آسان‌تر و کم دردسرتر ارزان نگه داشتن قیمت نان را انتخاب خواهد کرد.