نوازش؛ نیاز حیاتی سالمند موفق

کارشناسان وبینار سالمند موفق و فعال نوازش را یکی از نیازهای حیاتی سالمندان دانستند.

باغ تجربه وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در وبینار تخصصی با عنوان «فصل جدید زندگی» به موضوع سالمند موفق و فعال پرداخت.

کارشناسان این وبینار به دنبال پاسخ به این پرسش بودند که عشق به عنوان شاخص کیفیت زندگی در دوران سالمندی چه معنایی دارد، نبود آن چه مضراتی دارد و سالمند موفق و فعال کیست؟

هدا زمانیان مدرس روانشناسی و مشاور تحلیل رفتار متقابل در این وبینار تخصصی، با بیان اینکه انسان از لحظه‌ای که به دنیا می‌آید به‌دنبال عشق است اظهار داشت: بیشتر در اشعار، فیلم‌ها و داستان‌ها درباره عشق شنیده‌ایم و به این مقوله کمتر به صورت علمی پرداخته شده است.

وی تبادل نوازش در جهت تنظیم هیجان را تعریف عشق در نظریه تحلیل رفتار متقابل دانست؛ به زبان ساده‌تر من احساس تو را خوب می‌کنم و اجازه می‌دهم تو هم احساس من را خوب کنی.

زمانیان درباره معنای نوازش و تبادل آن گفت: هر نوع درک حضور دیگری، دریافت توجه و همین که افراد بدانند مورد توجه بوده و نادیده گرفته نشده‌اند و حس خوبی از طرف مقابل دریافت کنند به معنای دریافت نوازش است.

در ادامه میثم شجاعی مشاور روانشناسی و مدرس تحلیل رفتار متقابل تأکید کرد سالمندی موفق و فعال است که عشق داشته باشد و بتواند نوازش تبادل کند.

زمانیان در این باره بیان کرد: نوازش برای تمام انسان‌ها به‌ خصوص سالمندان نیازی حیاتی است و مانند دیگر نیازهای اولیه انسان، نبود آن حیات ما را به خطر می‌اندازد. انسان از لحظه ورود به دنیا به‌دنبال تأمین نیاز به نوازش است و اهمیت و ضرورت آن در دوران سالمندی چندبرابر می‌شود چون زمانی که افراد از سن ۶۵ سال فراتر می‌روند، سبک زندگی‌شان تغییر می‌کند، در حالی که تا پیش از آن فرد سر کار می‌رفته و نیازهای دیگران را برآورده می‌کرده است که با افزایش سن این توان کاهش پیدا کرده و به همان میزان احساس مفید بودن و هیجانات مثبت به دلیل احساس ناکارآمدی کم می‌شود. بنابراین می‌توانیم با نوازش هیجانات منفی را کم کرده و هیجانات سالمندان را تنظیم کنیم.

وی نوازش کلامی و غیرکلامی، مثبت و منفی و شرطی و غیرشرطی را انواع نوازش دانست و ادامه داد: تعریفی که از طرف مقابل خود می‌کنیم نوازش کلامی است و نوازش فیزیکی جزء نوازش غیرکلامی دسته‌بندی می‌شود. در نوازش مثبت به طرف مقابل احساس خوب و خوشایند و در نوازش منفی احساس بد می‌دهیم. همچنین در نوازش شرطی ویژگی یا کار طرف مقابل شرط دریافت نوازش از سوی ما بوده اما در نوازش غیرشرطی هیچ دلیلی برای نوازش نداریم و وجود فرد را سوای ویژگی‌های او نوازش می‌کنیم.

شجاعی نیز تأکید کرد هر انسانی به مجموعه‌ای از نوازش‌ها نیاز دارد و برای مثال نوجوانان زیاد به دریافت نوازش فیزیکی علاقه‌ای ندارند، در حالی که کودکان نوازش فیزیکی را بسیار دوست دارند. پس برای اینکه بفهمیم یک سالمند به چه نوع نوازشی نیاز دارد باید به واکنش او در هنگام دریافت نوازش توجه کنیم.

این مشاور روانشناسی تصریح کرد: زمانی که از روی کلام یا زبان بدن طرف مقابل متوجه شدیم نوازشی را دوست ندارد نباید بر اینکه آن نوازش را از ما بپذیرد پافشاری کنیم. این مهم است که اطرافیان یک سالمند بدانند چه چیزی حال او را خوب می‌کند.

زمانیان در این خصوص اضافه کرد: درست است که در یک نگاه کلی نیازهای سالمندان مشخص است اما به عنوان فرزند باید از نیازهای اختصاصی پدر و مادر سالمند خود آگاهی پیدا کنیم. برای مثال سالمندان خیلی دوست دارند در کارهای خود از آنها مانند یک مشاور مشورت بگیریم و راهکار بخواهیم و این کار به آنها احساس مفید و ارزشمند بودن می‌دهد. همچنین همراهی کردن در مراجعه به پزشک، کمک کردن در کارهای منزل و اینکه به سالمندان بفهمانیم بودن و نیازهای آنها برای ما بسیار مهم است، جزء نیازهای سالمندان است.

شجاعی نیز در پاسخ به اینکه چطور احترام به سالمندان را به کوچک‌ترها آموزش دهیم بیان کرد: باید به کودک از همان دوران کودکی احترام بگذاریم تا زمانی که بزرگ‌تر شد به سالمندان احترام بگذارد چون کودک الگو می‌گیرد و فردی که احترام بگیرد احترام هم می‌گذارد.

وی با بیان اینکه سالمندی موفق و فعال است که بتواند حس خوب بدهد و بگیرد، ادامه داد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد انسان‌هایی که روابط اجتماعی غنی دارند از سلامت جسمی، روحی و روانی برخوردارند و نخستین عامل سالمندی موفق و فعال، روابط اجتماعی غنی یا همان تبادل نوازش است.

موانع تبادل نوازش چیست؟

این مدرس تحلیل رفتار متقابل با اشاره به پنج مانع تبادل نوازش افزود: این پنج عامل که پنج باور اقتصاد نوازشی نام دارند در دوران کودکی و با تربیت والدین شکل می‌گیرد. والدین با محدود کردن نوازش‌های خود به کودک یاد می‌دهند که دنیا نوازش‌هایی که می‌خواهیم را به ما نمی‌دهد و نوعی فیلتر نوازشی در کودک شکل می‌گیرد.

شجاعی «نوازشی که نیاز داری درخواست نکن» را نخستین باور اقتصاد نوازشی دانست و بیان کرد: در این باور آن‌قدر احساسات خود را نادیده می‌گیریم که در نهایت منجر به نادیده گرفتن یا حتی فراموش کردن نیازمان می‌شود، در حالی که دریافت نوازش باعث ترشح هورمون اکسی‌دوسین و بهبود بسیاری از عملکردهای بدن می‌شود. این باور که اگر نوازشی که نیاز داریم را درخواست کنیم از ارزش آن کم می‌شود و طرف مقابل خود باید نیاز من را بفهمد در روابط زناشویی بسیار اتفاق می‌افتد، در حالی که اتفاقا درخواست نوازش و دریافت آن، باعث احساس قدرت در فرد می‌شود.

وی تصریح کرد: «نوازشی که نیاز داری و به تو داده می‌شود، نپذیر» دومین باور اقتصاد نوازشی است و مثال آن تعارف‌ها، شکسته‌نفسی‌ها و خودزنی‌هایی است که در هنگام دریافت نوازش انجام می‌دهیم. با رد کردن و نپذیرفتن نوازش بانک نوازشی ما خالی می‌شود. اگر همین دو مانع فوق را از میان برداریم میزان افسردگی که عامل آن عدم تبادل نوازش است بسیار کاهش می‌یابد.

این مشاور روانشناسی «نوازشی که نمی‌خواهی نپذیر» را سومین باور اقتصاد نوازشی دانست و گفت: گاهی در مهمانی غذایی به ما تعارف می‌شود که دوست نداریم، برایمان ضرر دارد یا گرسنه نیستیم اما گمان می‌کنیم اگر این نوازش را نپذیریم زشت است در حالی که این باوری اشتباه است. پس اشکالی ندارد نوازشی که نیاز نداریم را نپذیریم.

به گفته شجاعی، «نوازشی را که می‌توانی ابراز کنی، ابراز نکن» دیگر باور اقتصاد نوازشی است. وی در این خصوص اظهار داشت: گاهی احساسی که در دلمان است را ابراز نمی‌کنیم و این باور اشتباه که طرف مقابل پررو می‌شود می‌تواند زندگی‌های زیادی را نابود کند.

زمانیان نیز درباره باور «خودت را نوازش نکن» اضافه کرد: سالمندانی که تنها هستند نیاز دارند احساس خود را خوب کنند. آنها می‌توانند برخی اوقات با سوال کردن از دیگران نظر مثبت آنها درباره خود را دریافت کنند و این به معنای خودستایی هم نیست. سالمندان می‌توانند با انجام کارهایی که دوست دارند، ارتباط برقرار کردن با دیگران و مرور خاطرات خوشایند  به خودنوازشی بپردازند.

کارشناسان وبینار تخصصی سالمند موفق و فعال در پایان تأکید کردند، سالمند خردمند یاد گرفته بدون چشم‌داشت به دیگران نوازش دهد و نوازش دیگران را بپذیرد. باید با این واقعیت کنار بیاییم که قرار نیست دیگران همیشه با ما مهربان و وفادار باشند و در این دنیا هیچ قانونی پایدار نیست. باید پنج باور ناسالم در تبادل نوازش را کنار بگذاریم، دیگران را نوازش کنیم و نوازش دیگران را بپذیریم.