مشکلات اقتصادی مانعی برای فهم بیشتر

فرزانه مستاجران

بر اساس آمار رسمی که اخیرا منتشر شده است درصد مطالعه در کشور افزایش یافته است البته این افزایش آنقدر نبوده که بتوان عامل خاصی را برایش در نظر  گرفت اما کرونا و خانه نشینی باعث شده است اندکی مطالعات مردم افزایش یابد و هر جا حراجی کتاب ایجاد می شود استقبال خوبی از آن شده است. اما بالا رفتن قیمت کتاب  و افزایش استفاده از دنیای مجازی باعث شده آنچنان که باید تمایل به کتابخوانی افزایش نیابد. ما تقریبا حدود یکسال و سه ماه است که خانه نشین شده ایم و این فرصت میتوانست به نفع افزایش سرانه مطالعه در کشور باشد اما آنطور که باید نتوانست حق مطلب را ادا کند .

بر اساس آمار بیشتر از نیمی از مردم ایران مطالعه غیردرسی دارند؛ یعنی در حدود ۵۸ درصد. این آماری است که شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال گذشته اعلام کرد. بر این اساس میزان مطالعه هر فرد ایرانی به‌طور میانگین هفت ساعت و ۴۱ دقیقه در ماه عنوان شده که از این ساعات سه ساعت و هفت دقیقه آن صرف خواندن قرآن و ادعیه می‌شود. البته برخی از کارشناسان بر این باورند که  سرانه مطالعه ایرانیان اینقدرها هم پایین نیست و این آمار و ارقام چیزی را ثابت نمی‌کند. زیرا  در ایران آمارهای متعددی برای سرانه مطالعه روزانه (کتاب، روزنامه و … )گفته می‌شود و اعداد اعلام شده از ۲ دقیقه تا ۷۶ دقیقه متغیر است.

سرانه مطالعه و کتابخوانی مردم در هر کشور یکی از شاخص هایی است که بر اساس آن میزان توسعه کشور سنجیده می شود. تعیین “سرانه مطالعه” از چهار شاخص مطالعات غیر درسی، مطالعه در فضای مجازی، مطالعه رسانه و نشریات و مطالعه ادیان و قران محاسبه می‌شود. مطالعه انواع منابع چاپی – بازدید از وب گاه اطلاعاتی- بازدید از وب گاه خبری – کتاب خوانی گروهی – رجوع موردی به لغت نامه ها یا منابع مرجع – کتاب‌های الکترونیکی فایل های اینترنتی و تلفن همراه – گوش دادن و تماشای برنامه‌های مستند به عنوان مولفه‌های محاسبه سرانه مطالعه معرفی شده است. عام‌ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان مطالعه یک نفر در یک شبانه‌روز است. در این حالت میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع و سپس نتیجه را بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته شده تقسیم می‌کنند. برای مثال سرانه مطالعه ۱۳ دقیقه‌ای به این معنی است که در ایران ۸۰ میلیون نفری، هر روز بیش از ۱۷ میلیون ساعت مطالعه انجام می‌شود. برای اینکه بخواهیم بدانیم مردم ایران کتابخوان هستند یا نه چند موضوع را باید در نظر بگیریم. اول اینکه کتاب خریدن و کتاب خواندن با هم متفاوت است. مردم ممکن است زیاد کتاب نخرند که یک دلیلش برمی‌گردد به همان قضیه فرهنگی و اینکه مردم کتاب نمی‌خوانند و یک دلیلش هم مربوط به قیمت زیاد کتاب است. کتاب روز به روز دارد قیمتش بالاتر می‌رود. قیمت چاپ اول یک کتاب در یک سال با قیمت چاپ سوم همان کتاب در آن سال تفاوت زیادی دارد و این برای خیلی‌ها مسأله ساز است چون یا پولش را ندارند یا نمی‌خواهند این قدر برای این کار هزینه کنند.

اینکه ذائقه مردم در نحوه گذراندن اوقات فراغت تغییر کرده است و مردم بیشتر تمایل دارند در فضای مجازی  کلیپ هایی با مضمون طنز و سیاست ، اقتصاد و حتی حوادث  را تماشا کنند و کمتر وقت می کنند کتاب بخوانند ، دلایل زیادی دارد اما دلایل آن برکسی پوشیده نیست و عواملی هم چون نبود تفریحات مناسب و فضای تفریحی متناسب با فرهنگ و مذهب و هم چنین تغییر ارزشها به وسیله رسانه های جمعی را میتوان برای این مسله بر شمرد اما اینکه چرا هیچ نیرویی سعی بر تغییر این جهت ندارد جای بسی سوال است؟!