خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها در گرم‌تر شدن دمای هوا تأثیر دارد

عضو هیات علمی گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه اصفهان گفت: خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها و افزایش پدیده گرد و غبار در مناطقی مانند اصفهان در گرم‌تر شدن دمای هوا تأثیر بسزایی دارند.

سیدابوالفضل مسعودیان با اشاره به دمای هوای حدود ۵۰ درجه سانتی‌گراد در مناطقی مانند زابل و خوزستان در تابستان امسال، تصریح کرد: خشکاندن هامون و هورالعظیم و افزایش گرد و غبار نیز در این مناطق سبب بیشتر شدن جذب تابش توسط این ذرات معلق و تأثیر آن بر دمای هوا شده است.

این استاد آب و هواشناسی دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه کاهش بُرون رفت انرژی، سبب گرم شدن زمین شده است، اظهار داشت: بخش بزرگی از این کاهش به‌دلیل دستکاری های انسان در طبیعت است.

مسعودیان با بیان اینکه هر عملی در آینه طبیعت، بازتاب و پاسخی دارد، تصریح کرد: ما باید حرمت آب، خاک و هوا را نگه داریم تا زمین همچنان جای زندگی بماند.

وی اضافه کرد: در واقع، شکستن حرمت آب در خانه، کارخانه و کشتزار، دودکش محروم از فیلتر در هر کارخانه، اگزوز هر خودرو، موتورسیکلت و اتوبوس و دودکش هر بخاری نیز در گرم شدن دمای هوا تاثیرگذارند.

مسعودیان همچنین تاکید کرد: خشک شدن تالاب گاوخونی و زاینده رود فقط به معنی از دست رفتن یک تالاب یا یک رودخانه و نقش آنها در گرم‌تر شدن هوا نیست بلکه به معنی از دست رفتن یک تمدن چند هزار ساله به نام سپاهان نیز هست.

این استاد دانشگاه با اشاره به مباحث علمی درباره گرم شدن دمای هوا و چگونگی تأثیر پدیده‌هایی مانند افزایش گرد و غبار در آن توضیح داد: هر جسم گرمی از خود تابش گُسیل می‌کند و هر چه گرم‌تر باشد تابش بیشتری گسیل خواهد کرد بنابراین سطح زمین نیز که تابش‌های خورشیدی را جذب می‌کند نیز گرم شده و از خود تابش منتشر می‌کند.

مسعودیان افزود: طول موج تابش‌هایی که زمین گسیل می‌کند حدود یک دهم قطر موی انسان است و مولکول‌های هوا می‌توانند این تابش‌های زمینی که طول موج بلندتری دارند را جذب کنند از این رو انرژی تابشی زمینی، هوا را گرم می‌کند.

وی با بیان اینکه هر چه در طول روز تابش خورشیدی بیشتری دریافت کنیم هوا گرم‌تر و هر چه در هنگام شب تابش زمینی بیشتری از دست بدهیم هوا سردتر خواهد شد، گفت: بررسی دمای کمینه و بیشینه در ایران در ۷۰ سال گذشته نشان می‌دهد که دمای بسیاری از ایستگاه‌های هواشناسی در مقاطع زمانی مشخصی که یکی از نمونه‌های برجسته آن سال ۱۳۷۷ است افزایش جهشی داشته اما افزایش دمای کمینه بسیار نیرومندتر از افزایش دمای بیشینه بوده است.

این استاد هواشناسی اضافه کرد: بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چرا زمین نتوانسته در هنگام شب با گسیل تابش، خود را خنک کند و در نتیجه دمای کمینه افزایش پیدا کرده است.

مسعودیان در پاسخ به این پرسش توضیح داد: اگر در جو گازهایی مانند بخار آب، دی اکسید کربن، متان یا هواویز (ذرات ریز معلق در هوا مانند گرد و غبار و قطره‌های ریز آب) وجود نداشته باشد همانطور که تابش‌های خورشیدی بدون مزاحمت از میان جو می‌گذرند و به زمین می‌رسند تابش‌های زمینی هم بدون مزاحمت از جو می‌گذرند و از زمین خارج می‌شوند و زمین به‌دلیل از دست دادن انرژی تابشی خنک می‌شود.

وی ادامه داد: اما وجود گازهای مذکور که به گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شوند و همچنین وجود هواویزها و ذرات گرد و غبار سبب می‌شود که تابش‌های زمینی در گذر از جو جذب این گازها و ذرات شوند و نتوانند زمین را ترک کنند و در نتیجه زمین نمی‌تواند خود را در طول شب خنک کند.

وی درباره دمای هوا در این روزهای تابستانی و ثبت رکوردهای جدید نیز گفت: با توجه به اینکه مرداد گرم‌ترین ماه در ایران است این شرایط می‌تواند تا چهار هفته آینده تداوم پیدا کند.

به گزارش ایرنا، زاینده‌رود بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد و در فلات مرکزی ایران به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.

این رودخانه که قرن‌ها سرچشمه حیات و نعمت اصفهان بوده، در سال‌های اخیر به‌دلایل متعدد از جمله کاهش منابع آبی، برداشت بی‌رویه و غیرقانونی در بالادست و خشکسالی بطور زمان‌بندی شده در اصفهان جریان دارد.

تالاب بین‌المللی گاوخونی واقع در شرق اصفهان، یکی از بزرگترین و مهمترین تالاب‌های ایران محسوب می‌شود و در طول تاریخ و پیش از آغاز خشکسالی‌های اخیر علاوه بر ایجاد فضای فرحبخش در شرق استان، مامن پرندگان مهاجر و جانوران آبی و منبع درآمد و آسایش ساکنان این منطقه بوده اما در سال‌های اخیر به‌دلیل تحقق نیافتن حقابه محیط زیستی آن در معرض خشکی کامل قرار گرفته است.

جریان مقطعی آب در زاینده رود، کاهش آب ورودی، تغییر اقلیم و خشکسالی و تأمین نشدن حقابه طبیعی از چالش‌هایی عنوان می‌شود که حیات این تالاب را به خطر انداخته است.