امربه‌معروف بدون رعایت شرایط، بزرگ‌ترین منکر است

عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان گفت: محبت، ریشه انسان است. اگر انسان را عاشق علم، زیبایی‌ها، خوبی‌ها و کمالات کنیم خود بهترین را برمی‌گزیند و این ریشه معروف است؛ بنابراین امربه‌معروف با خشونت مترادف نیست.

حجت‌الاسلام جعفر شاه‌نظری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: وقتی به قرآن، کتب دینی و سیره پیامبر (ص) و بزرگان دین نگاه می‌کنیم درمی‌یابیم که رسالت دین، تعلیم است و رسالت انبیا طبق بیان قرآن «یُزکّیهم و یعلِّمهم الکِتابِ و الحِکمَه» تزکیه و تعلیم است.

این استاد فلسفه و کلام اسلامی ادامه داد: این تعلیم در دو بخش کلان پیاده می‌شود؛ یک بخش ناظر به هدایت باورها، اندیشه‌ها، رویکردها و نوع نگاه به انسان و هستی است که به آن باورهای بنیادین گفته می‌شود، بخش دیگر از تعالیم دین ناظر به سبک زندگی فردی و اجتماعی و رفتارهای ما است که به آن احکام یا اخلاق گفته می‌شود. بنابراین دین مجموعه‌ای از تعالیم است که مخاطب آن انسان و هدف آن هدایت مخاطب است.

شاه‌نظری افزود: بخشی از تعالیم دین ناظر به جسم است، مثل حلال و حرام مادی که با هدف سلامت جسم مطرح‌شده، بخشی نیز مربوط به خلقیات انسان است که به آن اخلاق گفته می‌شود و با هدف آرامش روان طرح‌شده و بخشی ناظر به باورها است که با هدف سلامت و حقانیت فکری انسان طرح‌شده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بخشی که به سبک زندگی، بایدها و نبایدها بازمی‌گردد را اخلاق، فقه و احکام می‌گویند، گفت: تعالیم سبک زندگی از جمله نماز، روزه، امربه‌معروف و جهاد در این بخش قرار دارند و در عمل به آن‌ها باید به دو نکته توجه کرد؛ اول آنکه این تعالیم باید در راستای هدف خود یعنی توجه و رویکرد به خداوند و خداگونه شدن انسان باشد، حتی نماز که انسان موظف به انجام هر روزه آن است هدف دارد؛ «اِنَ الصَلاه تنهی عَن الفحشاء و المنکر» روح نماز پیوند با خدا و گفت‌وگو با اوست و برای رسیدن به این هدف شرایطی ذکرشده مثل وضو، طهارت و آداب و شرایط نماز که برای رساندن ما به هدف نماز واجب شده است. با توجه به این مقدمه یکی از تعالیم الهی امربه‌معروف و نهی از منکر است که مثل سایر تعالیم الهی باید در راستای هدف باشد، یعنی در راستای توجه مخاطب به خدا، پیوند او به محبت الهی و ایجاد حس خدادوستی در اوست، لذا امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله در باب امربه‌معروف می‌گوید که اساساً رسالت امربه‌معروف مثل رسالت انبیا، تعلیم است و باید با محبت پدرانه آمیخته باشد.

او با بیان اینکه امربه‌معروف شرایطی دارد، تصریح کرد: امام خمینی (ره) نیز در ادامه موضوع امربه‌معروف به این شرایط اشاره می‌کنند؛ یکی از این شرایط این است که امربه‌معروف، ناهی از منکر و کسی که عهده‌دار این مسئولیت است، خود باید به‌صورت کامل آگاه و عالم به معروف و منکر باشد و بداند از منظر دین چه چیز معروف و چه چیز منکر است، اگر فرد جاهل متعصبی که علمی به موضوع ندارد به این مهم دست بزند اولین و مهم‌ترین شرط را زیر پا گذاشته است. لذا امربه‌معروف برای عالمان دین، ناصحان و موعظه کنندگانی است که از احکام دین، وجوه معروف، ابعاد، چیستی و اهداف آن آگاه باشند، این اولین شرط امربه‌معروف و نهی از منکر است، لذا روش دین این‌گونه نیست که هر کس ادعا کند که وظیفه من امربه‌معروف و نهی از منکر است و طبق تشخیص خود عمل کند.