با اجبار هیچ بازاری تنظیم نخواهد شد

فرزانه مستاجران

این روزها مردم به صورت مکرر از زبان مسئولان می شنوند که در حال تنظیم بازار هستند و هیچگونه نگرانی به خصوص برای تهیه مایحتاج شب عید وجود ندارد. از سوی دیگر مردم در بازار شاهد افزایش روز افزون قیمت ها هستند و این سوال برایشان به وجود می آید ، تنظیم بازاری که مدام حرفش زده می شود کجاست؟! به راستی معنای تنظیم بازار چیست؟ آیا مردم معنای این کلمه را متوجه نمی شوند یا مسئولان نمیدانند که تنظیم بازار چگونه رخ می دهد؟

بر اساس تعریف ها تنظیم بازار مجموعه ای از مقررات، سیاست ها و استراتژی هایی است که برای حمایت از نهادهای بازار مانند مصرف کنندگان ، تولید کنندگان و توزیع کنندگان استفاده می شود. برای این منظور سیاست هایی برای تغییر در عوامل موثر بر عرضه و تقاضای کالاها اعمال می شود. بنابراین تنظیم بازار تعریف بسیار گسترده ای دارد و به روش های مختلف قابل اجرا است، اما در مجموع شامل افزایش یا کنترل مقدار و قیمت عرضه و تقاضا، حفظ یا تثبیت درآمد تولید کنندگان و حمایت از مصرف کنندگان می شود.

با این تعریف ها متوجه می شویم تنطیم بازاری که این روزها مسئولان دم از آن میزنند از زمین تا آسمان با معنای واقعی اش متفاوت است زیرا هم مصرف کننده و هم تولید کننده دچار چالش شده اند و تنها سود را دلالان می برند. به طور مثال  گوشت مرغ که با هر خبری قیمت آن پر می کشد را میتوان مقایسه ی قیمتی از تولید کننده تا مصرف کننده کرد.امروز متوسط نرخ هر کیلو مرغ زنده درب مرغداری  ۱۶ هزار تومان، مرغ آماده به طبخ در کشتارگاه ۲۱ هزار و ۷۳۰  تومان و در خرده فروشی ۲۳ هزار و ۴۰۰ تا ۲۳ هزار و ۶۰۰ تومان است. البته قیمت مرغ در مناطق شمال شهر و جنوب شهر با یکدیگر متفاوت است و در برخی نقاط ۲۸ هزار تا ۳۶ هزار تومان هم  عرضه می‌شود که از دوبرابر قیمت تولید کننده هم بیشتر می شود! با این اوصاف تنظیم بازار کجای این روند جای دارد؟ یا قیمت مرکبات که در باغ ها نهایتا در بهترین حالت و با بیشترین کیفیت نزدیک به کیلیویی ۱۰ هزار تومان است که در بازار شهر های بزرگی چون تهران و اصفهان به قیمت بیش از ۳۰ هزار تومان فروخته می شود و افزایش ۳۰۰درصدی را شاهد است.

تنظیم بازار به معنای دخالت دولت در اقتصاد از طریق ابزارهای غیر قیمتی نظیر سهمیه، کنترل های انحصاری، اطلاعات مربوط به مشتریان (مثل برچسب) و استانداردهای کیفی محصولات است. از آنجا که تنظیم بازار به معنای متعادل کردن مقادیر عرضه و تقاضا است از این رو هر گونه سیاستی که دو مولفه یاد شده را تحت تاثیر قرار دهد می‌تواند به عنوان سیاست تنظیم بازار قلمداد شود.  امروزه سیاست های متعادل سازی اقتصاد، تولید و تجارت در تمامی کشور ها و نظام های اقتصادی دنبال می شود. حتی در نظام های اقتصاد آزاد نیز دولت ها در بعضی مواقع برای جلوگیری از نوسان متغییر های اصلی اقدام به دخالت در بازار و اجرای سیاست های تنظیمی می کنند.

اما به نظر می رسد مسئولان این امر تنها نام تنظیم بازار را بر زبان می آورند و در واقع بازار خود به خود در حال تنظیم است. واقعیت این است که به دلیل افزایش قیمت دلار ، صادرات صرفه اقتصادی دارد و محصولات داخلی بیش از پیش در حال خروج  از کشور هستند. همین امر باعث کمبود کالا و افزایش قیمت شده است. بر این جریان اضافه کنید عدم نظارت کافی بر بازار ، افزایش دلالی و سود جویی برخی از شرایط حاضر و …

قوانین اقتصادی پا برجاست میزان عرضه  و تقاضا قیمتها را مشخص می کند و تنظیم بازار یعنی اینکه در این چرخه به سود تولید کننده  و مصرف کننده دخالت شود . با زور و اجبار نصفه و نیمه هیچ بازاری تنظیم نخواهد شد.