اشتباهات آماری، اشتباه در پیش بینی اقتصادی را رقم می زند

فرزانه مستاجران

اول آبانماه در کشورمان به نام روز ملی آمار و برنامه ریزی ثبت شده است .البته این روز با روز جهانی آن (۲۰اکتبر) حدود ۲۸ روز فاصله دارد اما مضمون آن چندان تفاوتی ندارد زیرا روش های آمار گیری در سراسر دنیا از یک سری قوانین خاص پیروی می کند و تخطی در آن باعث نادرست بودن اطلاعات بدست آمده می شود. اما در هر کشور سیاست مداران بر طبق اهداف خود مبادرت به بیان این ارقام و آمار ها  می کنند . مثلا یک مسئول  نرخ تورم  نقطه ای را مد نطر قرار می دهد و دیگری نرخ تورم بر روی کالاهای اساسی را اعلام میکند . همین اختلاف باعث می شود مردم به نرخ های اعلامی از سوی سیاستمداران بی اعتماد شوند.

در خرداد ماه سال ۱۳۱۸ هجری شمسی اولین قانون سرشماری در مجلس شورای ملی تصویب شد.  در اجرای این قانون سرشماری نفوس از دهم اسفندماه همان سال در شهر تهران و در سال ۱۳۱۹ و ۱۳۲۰ هجری شمسی در ۳۳ شهر کشور به تدریج به اجرا درآمد. در اسفند ماه سال ۱۳۳۱ هجری شمسی سازمان همکاری آمار عمومی تشکیل شد و در فروردین ماه سال ۱۳۳۲ هجری شمسی ، قانون آمار و سرشماری به تصویب رسید. در این سال اداره آمار و سرشماری از اداره کل آمار و ثبت احوال منتزع و به سازمان همکاری آمار عمومی ملحق شد. به این ترتیب برای اولین بار سازمانی که منحصراٌ وظیفه جمع آوری آمار را به عهده داشت به وجود آمد که در سال ۱۳۳۴ هجری شمسی به اداره آمار عمومی ، وابسته به وزارت کشور ، تغییر نام یافت و این اداره درسال ۱۳۳۵ هجری شمسی اولین سرشماری عمومی نفوس را در کل کشور به اجرا درآورد. با تاسیس اداره آمار عمومی ، فعالیتهای آماری وارد مرحله جدیدی شد و همه ساله طرحهای گوناگون آماری در زمینه های مختلف اجتماعی – اقتصادی به اجرا درآمده است.

 بعد از آن آمار گیری در حوزه های مختلفی به وقوع پیوست. از سال ۱۳۳۹ آمارگیری کشاورزی آغاز شد و بعد از آن در سال ۱۳۴۲ آمار گیری نمونه ای نفوس، سرشماری صنعتی و آمار گیری بودجه خانوار نیز انجام شد. اما متاسفانه بعد از گذشت حدود ۶۰ سال از این آمار گیری ها در تمامی حوزه های مذکور مشکلات عدیده ای وجود دارد. در بخش کشاورزی هر ساله به دلیل نبود آمار کشت مناسب خسارات زیادی به کشاورزان وارد می شود. زمین های کشاورزی آمار مناسبی ندارند و به همین دلیل تغییر کاربری می شوند و هزاران مشکل دیگر که حوزه کشاورزی را به دلیل نبود سیستم آمار گیری مناسب دچار مشکل کرده است. سرشماری عمومی نفوس و مسکن، بزرگ ترین و مهم ترین طرح ملی عمرانی کشور است که هر ۱۰ سال یک بار توسط بدنه اجرایی دولت (سازمان برنامه) اجرا می شود . از مشکلات این سرشماری همین بس که در حال حاضر دولت و اداره مالیات خواهان وضع تعرفه ی مالیاتی برای خانه های خالی از سکنه هستند اما آمار دقیقی از این خانه ها ندارند! در صنعت نیز نبود آمار مناسب و یا اهمیت ندادن به آن از سوی برخی مسئولین باعث واردات ها و صادرات های بیهوده و بدون برنامه می شود که ضرر های هنگفتی به صنعتگران داخلی زده است.

آنچه مسلم است بدون آمار و اطلاعات نمی توان برنامه ریزی کرد و بدون اجرای صحیح آن، نمی توان چشم انداز روشنی را برای کشور ترسیم کرد و افق دید علمی همه کارشناسان کشور بستگی به نتایج حاصل از اجرای سرشماری درست دارد به همین دلیل وجود چنین روزی( روز آمار و برنامه ریزی) میتواند گوشزدی باشد بر اهمیت این موضوع در سطح کلان و حتی در خانه خود ما!