زنگ خطرجهانی کاهش جمعیت

زهره رجبی / دکترای جغرافیای شهری و اقلیم

بر اساس آخرین پیش‌بینی‌های جمعیتی منتشر شده توسط یوروستات (مرکز آمار اتحادیه اروپا)، جمعیت اتحادیه اروپا از اول ژانویه ۲۰۲۲ تا اول ژانویه ۲۱۰۰ میلادی به میزان ۶ درصد کاهش می‌یابد که معادل ۲۷.۳ میلیون نفر کمتر است.

این پیش‌بینی بلندمدت برای کاهش جمعیت در حالی است که پس از کاهش آمار جمعیت این اتحادیه در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی به دلیل تأثیرات همه‌گیری کووید ۱۹، جمعیت اتحادیه اروپا بار دیگر در طول سال ۲۰۲۲ میلادی روند رو به رشد را آغاز کرده است.

همچنین در پی حمله روسیه به اوکراین و هجوم گسترده پناهجویان از اوکراین به سمت اتحادیه اروپا، تخمین زده می‌شود که جمعیت در اول ژانویه ۲۰۲۳ میلادی به ۴۵۱ میلیون نفر رسیده باشد و تا سال ۲۰۲۶ میلادی نیز به رقم ۴۵۳ میلیون نفر برسد.

اما در این سال، روند کاهشی جمعیت آغاز می‌شود و درنهایت در سال ۲۱۰۰ میلادی به سطح پیش‌بینی شده ۴۲۰ میلیون نفر خواهد رسید.

گزارش پیش‌بینی‌های جمعیتی یوروستات، با تجزیه و تحلیل داده‌های الگوهای باروری، مرگ و میر و مهاجرت در کشورهای اتحادیه اروپا به دست آمده است.

این گزارش همچنین پیش‌بینی کرده است که درصد جمعیت افراد در سن کار (۶۴-۲۰ سال) در کل جمعیت اتحادیه از ۵۹ درصد در سال ۲۰۲۲ میلادی به ۵۰ درصد در سال ۲۱۰۰ کاهش یابد.

بر پایه گزارش یورواستات، مجموع جمعیت ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا از ۴۴۷ میلیون نفر در ابتدای ژانویه ۲۰۲۱ به ۴۴۶.۸ میلیون نفر در آغاز سال جاری میلادی کاهش یافته که ناشی از پیشی گرفتن قابل توجه شمار مرگ و میر از زاد و ولد با وجود نرخ مثبت مهاجرت به اتحادیه اروپا در دومین سال متوالی بوده است.

جمعیت اتحادیه اروپا طی ۶۲ سال گذشته از ۳۵۴.۵ میلیون نفر در سال ۱۹۶۰ به ۴۴۶.۸ میلیون در ابتدای ژانویه ۲۰۲۲ رسیده که نشان دهنده افزایش ۹۲.۳ میلیون نفری است.

البته نرخ رشد جمعیت اتحادیه اروپا در دهه‌های اخیر به تدریج کاهش یافته است؛ به طوری که از ۳ میلیون نفر در هر سال طی دهه ۱۹۶۰ به ۰.۷ میلیون نفر در سال طی دوره ۲۰۲۲-۲۰۰۵ افت کرده است.

بر اساس این گزارش، هرم جمعیت اتحادیه اروپا در سال ۲۱۰۰ میلادی، به‌وضوح حرکت به‌سوی جامعه‌ای رو به انقباض و پیری را نشان می‌دهد که کاهش سهم کودکان و جوانان زیر ۲۰ سال و افراد در سن کار، و در مقابل افزایش سهم افراد ۶۵ ساله یا بیشتر از مهمترین ویژگی‌های آن است.

در میان ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا، آلمان با جمعیت ۸۳.۲ میلیون نفری در صدر قرار دارد و مالت با نیم میلیون نفر کم جمعیت‌ترین کشور عضو اتحادیه اروپاست. آلمان، فرانسه و ایتالیا در مجموع تقریباً نیمی (۴۷ درصد) کل جمعیت اتحادیه اروپا را در خود جای داده‌اند و به عبارت دیگر تقریباً از هر دو نفر شهروند اتحادیه اروپا یک نفر شهروند آلمان، فرانسه یا ایتالیا است.

همچنین مجموع جمعیت ۱۷ کشور عضو اتحادیه اروپا (بلژیک، پرتغال، مجارستان، اتریش، بلغارستان، دانمارک، فنلاند، اسلواکی، ایرلند، کرواسی، لیتوانی، اسلوونی، لتونی، استونی، قبرس، لوکزامبورگ و مالت) نزدیک به جمعیت ۸۴ میلیون نفری ایران است.

سازمان ملل متحد نیز روز دوشنبه و به مناسبت روز جهانی جمعیت با انتشار گزارشی پیش‌بینی کرد که هند در سال ۲۰۲۳ از چین به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور روی زمین پیشی خواهد گرفت و انتظار می‌رود جمعیت جهان در ۱۵ نوامبر سال جاری میلادی به هشت میلیارد نفر برسد.

سازمان ملل در این گزارش خاطر نشان کرد که جمعیت جهان با کندترین سرعت خود از سال ۱۹۵۰ تا کنون در حال رشد است و پس از آن که در دهه ۲۰۸۰ به حدود ۱۰.۴ میلیارد نفر می‌رسد تا سال ۲۱۰۰ در همین سطح باقی خواهد ماند.

مطابق نتایج پیش‌بینی درج شده در این گزارش، بیش از نیمی از افزایش جمعیت جهان در دهه‌های آینده در هشت کشور جمهوری دموکراتیک کنگو، مصر، اتیوپی، هند، نیجریه، پاکستان، فیلیپین و تانزانیا متمرکز خواهند بود.

بر اساس گزارش سرشماری سال ۲۰۲۰ جمعیت چین که روز سه‌شنبه منتشر شد، این کشور در حال حاضر ۱ میلیارد و ۴۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد که نشان دهنده نرخ رشد ۵.۳۸ درصدی جمعیت در ۱۰ سال اخیر (یا به طور متوسط ۰.۵۳ درصد در سال) است.

یک دهه پیش از این در جریان سرشماری سال ۲۰۱۰ میلادی، جمعیت چین ۱ میلیارد و ۳۴۰ میلیون نفر اعلام شده بود.

اما عدد ۵.۳۸ درصد، کمترین نرخ رشد جمعیت در چین از زمان اجرای سیاست تک فرزندی در این کشور یعنی از اواخر دهه ۷۰ میلادی محسوب می‌شود؛ چیزی که احتمالاً باعث خواهد شد پکن برنامه‌هایش را برای ترغیب زوج‌ها به فرزند آوری تقویت کند.