آزمون بزرگ؛ برد چین و باخت آمریکا

امیر میریان: بالاخره بعد از چند روز رایزنی، هواپیمای «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه بعد ازظهر چهارشنبه به وقت پکن در فرودگاه بین المللی این شهر به زمین نشست و سران دو کشور فرانسه و چین با یکدیگر دیدار کردند. نشست میان رهبران پاریس و پکن در حالی صورت گرفت که چینی‌ها در واکنش به میزبانی «تسای اینگ ون» رئیس جمهوری تایوان از سوی «کوین مک کارتی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا و پیامدهای آن هشدار دادند. همچنین همزمان با سفر مکرون به چین «اورسلا فون درلاین» رئیس کمیسیون اروپا نیز به پکن سفر کرد که با استقبال سرد روبرو شد. رئیس کمیسیون اروپا با وزیر محیط زیست چین ملاقات کرد که با رتبه فون درلاین مطابقت نداشت، به نظر می‌رسد پکن تصمیم گرفته بود تا حد امکان از فون درلاین به خاطر لفاظی های ضد چینی او فاصله بگیرد.

• تلاش پکن برای کشاندن مکرون به اردوگاه خود

واقعیت این است که چین پس از میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی در ماه گذشته میلادی، در تلاش است تا خود را به‌عنوان یک مصلح جهانی و جایگزین آمریکا معرفی کند. گفت‌وگوهای رهبران اروپایی با رئیس‌جمهوری چین هم در حالی انجام شد که اختلافات واشنگتن و پکن بر سر تایوان تشدید شده و پس از سرنگون‌کردن بالون چینی در نزدیکی سواحل آمریکا به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. در شرایطی که دولت «جو بایدن» و نمایندگان هر دو حزب آمریکا رهبری چین را به تلاش برای تغییر شکل الگوی جهان به شیوه اقتدارگرایانه متهم می‌کنند، اما از سوی دیگر، رهبران اروپایی در مورد خطرات روابط نزدیک با پکن چیزی بر زبان نمی‌آورند. در این راستا استقبال ببیش از حد گرم رهبر چین از مکرون می‌تواند نشانه‌ای از موضع فعال چین برای جلب کردن متحدان کلیدی درون اتحادیه اروپا برای مقابله با مواضع آمریکا باشد. در همین راستا تحلیلگران چینی با تأکید بر اهمیت نمادین سفر مکرون به چین، بر این نظرند که پاریس آماده است همکاری با پکن را از سر گیرد. اما چرا چین در بین کشورهای اروپایی، فرانسه را انتخاب کرد؟ واقعیت این است که دیپلمات‌ها اغلب مکرون را یک تعیین کننده مهم در سیاست‌های درون اتحادیه اروپا به حساب می اورند. فرانسه برخلاف برخی از کشورهای اروپایی که کورکورانه از ایالات متحده پیروی می‌کنند، دارای سیاست خارجی مستقل‌تری در قبال آمریکاست. به عنوان مثال، فرانسه در زمره کشورهایی بود که مخالفت خود با حمله ایالات متحده به عراق در ۲۰۰۳ اعلام کرد. مکرون تنها مقام عالی در اتحادیه اروپا است که خواستار تضمین امنیتی روسیه برای پایان دادن به درگیری‌ها شد و سخنان وی نه تنها نتوانست کسی را در واشنگتن و بروکسل متقاعد کند؛ بلکه در سراسر اروپا نیز مورد انتقاد قرار گرفت. همچنین مکرون در مقایسه با ایالات متحده، مقامات عالی کشورهای حوزه ناتو و اتحادیه اروپا از طرح ۱۲ ماده‌ای پیشنهادی چین برای حل و فصل بحران اوکراین استقبال کرد.

• ناکامی مکرون در تغییر دیدگاه چینی‌ها

فرانسه در این سفر امید داشت که برغم رابطه نزدیک میان سران چین و روسیه بتواند پکن را به ایفای نقش میانجی در جنگ روسیه و اوکراین ترغیب کند. مکرون به دنبال آن بود که رئیس‌جمهور چین را متقاعد کند با استفاده از روابط نزدیک کشورش با مسکو قدرت و جدیت بیشتری برای پایان دادن به جنگ در اوکراین خرج کند یا این که حداقل پکن را متقاعد کند که از اعطای هر گونه کمک نظامی به تلاش‌های جنگی روسیه خودداری کند. البته با توجه به شکست تلاش‌های قبلی مکرون برای حل و فصل مناقشات، مقام‌های آمریکایی و برخی کشورهای غربی درخصوص حصول «دستاوردهای بزرگ» وی از این سفر تردید داشتند. درنهایت هم همان شد که غربی‌ها پیش بینی می‌کردند و تلاش مکرون برای تغییر مواضع پکن نسبت به روسیه و اوکراین و درگیری میان این دو کشور ناکام ماند و نهایتاً رئیس جمهور چین خیرخواهی پکن در روابط با مسکو را رها نکرد. شاید رئیس جمهور فرانسه هنوز به یک ذهنیت قطعی در مورد نیات واقعی همتای چینی خود دست پیدا نکرده است،؛ چراکه مکرون به‌خصوص بعد از اینکه نتوانست رئیس جمهور چین را وادار به محکوم کردن تصمیم روسیه در مورد استقرار سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در بلاروس کند، واقعاً نمی‌داند که چین در نهایت جانب کدام طرف درگیر در این جنگ را خواهد گرفت. در عوض این سفر برای چین امتیازهای گسترده‌ای داشت و به رئیس جمهور چین، شی اجازه داد تا تصویر یک بازیگر ضروری در مسائل بین المللی را حفظ کند. لفاظی های مکرون در موردشی جین پینگ و نقش مهمی که چین می‌تواند در درگیری در اوکراین ایفا کند، تنها وزن سیاسی را به رهبر چین اضافه کرد و یک بار دیگر بر ضرورت حضور او در حل مسائل کلیدی جهانی تأکید کرد که از نظر رقابت با ایالات متحده به او امتیاز اضافه می‌کند.

• تلاش مکرون برای کسب منافع در روابط با چین

به اعتقاد کارشناسان بسیاری چین طی سال‌های گذشته به شدت علاقه‌مند به تقویت روابط با روسیه بوده و سال‌هاست پکن، مسکو را به عنوان یک شریک مفید برای مقاومت در برابر فشارهای استراتژیک و سیاسی ایالات‌متحده می‌بیند علاوه بر این، روسیه به یک منبع انرژی برای جمهوری خلق چین تبدیل شده و درعین حال روسیه سدی محکم در برابر نفوذ ناتو به شرق خواهد بود و این از اصلی‌ترین اهداف حمایتهای استراتژیک پکن از مسکو بوده و خواهد بود و رئیس جمهور فرانسه کاملاً به این موارد آگاه بوده و می‌توان ادعا کرد مکرون در این سفر که با بهانه کمک خواستن از چین برای پایان دادن به حمله روسیه به اوکراین انجام خواهد شد، ضمن‌ترمیم شکاف‌های حاصل از تنش‌های سالیان اخیر با چین، از پکن در عبور از بحران‌های اقتصادی که مدت‌هاست فرانسه و اروپا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند کمک بگیرد. گفتنی است اروپائیان مدت‌هاست در تقابل اقتصادی و سیاسی چین با ایالات متحده آمریکا، عملاً سردرگم مانده و هرازگاهی با تلاش‌هائی این چنین به دنبال کسب منافعی برای خروج از بحران می‌باشند.