چهل طرح در چهل سالگی

یکی از برکات انقلاب اسلامی توسعه حمل و نقل جاده‌ای در کشور است به طوری که به گفته کارشناسان در سال ۵۷ طول راه‌های اصلی و فرعی درجه ۲ و درجه سه فقط ۴۷ هزار کیلومتر بود که اکنون به ۱۰۸ هزار کیلومتر افزایش یافته است. برآیند اظهارات کارشناسان امر در واپسین سال‌های عمر حکومت دودمان قاجار اداره‌ای به نام ‘طرق و شوارع’ در وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه وقت برای بهره برداری و ساماندهی راه‌ها در ایران تشکیل شد و همین سال‌ها را در منابع تاریخی زمان آغاز ساخت راههای شوسه در ایران ذکر کرده‌اند.

سال ۱۳۱۵ اداره طرق و شوارع به ‘وزارت راه’ ارتقا یافت و با این سازمان تا سال ۱۳۲۰ طول راه‌های شوسه در ایران به ۲۴ هزار کیلومتر رسید که تنها ۵۰ کیلومتر آن آسفالته بود.

از این تاریخ به بعد راه و جاده در ایران تحت تأثیر ورود متفقین در جریان جنگ جهانی دوم و سه برنامه عمرانی هفت ساله تا پیروزی انقلاب اسلامی توسعه یافت، در میانه دهه ۱۳۴۰ نیز شرکت ایران ناسیونال و به تبع آن پیکان نام آشنا وارد جاده‌های ایران شد، در این دهه علاوه بر واردات خودروهای آمریکایی به ایران، شرکت‌های اروپایی همچون سیتروئن و بنز در کنار تالبوت به راه اندازی خطوط مونتاژ در کشورمان دست زدند و جاده‌های ایران آرام آرام با خودورهای وارداتی و مونتاژی پرترافیک‌تر شد. مطابق سیاستهای وقت، روند راهسازی در ایران با اتکا به درآمد سرشار نفتی به ویژه در برنامه عمرانی هفت ساله سوم دهه ۱۳۵۰ و به دست پیمانکاران خارجی ادامه یافت به شکلی که در سالهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی طول راههای کشور به ۵۶ هزار کیلومتر راه اصلی و ۱۱ هزار کیلومتر راه روستایی رسید.

طی برنامه عمرانی هفت ساله سوم و سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی رویکرد اصلی وزارت راه و ترابری ساخت و توسعه شبکه راههای کشور بود. از طرفی به دلیل اینکه جمعیت و خودروهای اندکی در مسیرهای بین شهری تردد داشتند اصولاً مبحث ایمنی و حوادث جاده‌ای مورد توجه متوالیان راه و جاده قرار نداشت. در گزارش رسمی دولت جمهوری اسلامی طی سال ۱۳۶۱ ‘ساخت و توسعه شبکه ارتباطی راههای کشور، حفظ و نگهداری راههای موجود، تأمین ایمنی و بالا بردن سطح خدمت در راهها’ به عنوان وظایف و اولویتهای اصلی وزارت راه و ترابری اعلام شد اما عمده فعالیتها بر ساخت راه و ترمیم آسفالت مسیرهای موجود استوار بود. به گفته مسوولان، در سال ۱۳۵۷ طول آزادراه‌های کشور ۱۵۰ کیلومتر بود اما در پایان سال گذشته به ۲ هزار و ۴۰۱ کیلومتر رسید که بیانگر رشد ۱۵۰۱ درصدی است. این میزان در ۹ ماهه امسال به ۲ هزار و ۴۴۱ کیلومتر رسیده است.

در ابتدای انقلاب طول بزرگراه‌های کشور ۱۷۴ کیلومتر بود که پس از ۴۰ سال، تا ۹ ماهه امسال به اکنون به ۱۷ هزار و ۳۱۰ کیلومتر رسیده است.

در بخش جابجایی مسافر با حمل و نقل جاده‌ای، تا اوایل انقلاب ۵۴ میلیون نفر در سال بود که این میزان در پایان سال ۹۶ به ۱۵۴ میلون نفر رسید که رشد ۱۸۵ درصدی دارد، در این مدت میزان جابجایی کالا با صدور بارنامه در کشور توسط حمل ونقل جاده‌ای ۶۹ میلیون تن در سال بود، پس از چهار دهه در پایان سال گذشته میزان جابجایی کالا به ۴۲۸ میلیون تن رسید و در این بخش شاهد رشد ۱۸۵ درصدی بوده‌ایم.

در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران میزان ترانزیت کالا توسط حمل ونقل جاده‌ای کشور در سال ۴.۵ میلیون تن بود که در پایان سال ۹۶ به ۹.۵ میلیون تن رسید که رشد ۱۰۷ درصدی را نشان می‌دهد. تعداد ناوگان حمل و نقل جاده‌ای کشور در سال ۵۷ حدود ۵۸ هزار دستگاه بود که اکنون به بیش از ۳۳۸ هزار دستگاه رسیده که نشان از رشد ۴۸۳ درصدی در این بخش است.

به گفته مسوولان بخش ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، در سال ۵۷ طول راه‌های اصلی و فرعی درجه ۲ و درجه سه فقط ۴۷ هزار کیلومتر بود که اکنون به ۱۰۸ هزار کیلومتر افزایش یافته است.

آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۳۵۷ طول راه‌های روستایی آسفالت شده در کشور سه هزار کیلومتر بود که اکنون به ۱۰۴ هزار کیلومتر افزایش یافته است، بر این اساس اکنون درصد ارزش افزوده بخش حمل و نقل نسبت به کل کشور به طور متوسط سالیانه به بیش از هشت درصد رسیده است.

بر اساس آمار ارائه شده در طی سالهای دهه ۱۳۸۰ سالانه ۱۵ درصد بر تعداد خودروهای تولید داخل افزوده شد که لازمه این میزان رشد در تولید خودرو، فراهم نمودن زیرساخت مناسب است که به شکل ارتقای سطح و بالا بردن میزان کشش جاده‌ها از طریق تبدیل راه موجود به راه با سطح سرویس دهی بالاتر نظیر تبدیل راه فرعی به اصلی انجام می‌شود.

بنا به اظهارات مسوولان در سال ۱۳۸۴ حدود ۱۰ میلیون خودرو در سطح کشور وجود داشت و امروز این رقم به حدود ۲۲ میلیون رسیده است.

همچنین ۲۸ میلیون نفر در سطح کشور گواهینامه فعال رانندگی دارند که نشان دهنده افزایش استفاده شخصی از خودروها و این در حالی است که سالانه ۱.۵ میلیون خودرو به چرخه ترافیکی اضافه می‌شود که مشکلات خاص خود را رقم می زند.

براساس اعلام وزارت راه و شهرسازی در زمان حاضر بیش از ۸۷ هزار و راه اصلی شامل آزادراه، بزرگراه، جاده و مسیر فرعی در ایران وجود دارد که از این میزان ۲.۸ درصد آزادراه ۱۹.۱ درصد بزرگراه، ۲۹.۳ درصد راه اصلی و ۴۸.۹ درصد راه فرعی است.

• توجه به ایمنی راه‌ها پس از انقلاب ایجاد شد

به گفته صاحبنظران امر، گسترش راه‌ها (راه آهن، جاده و خطوط هوایی) حتی در زمانی که کشور درگیر جنگ تحمیلی بود، به یکی از راهبردهای نظام اجرایی تبدیل شد و به دنبال افزایش تلفات سوانح جاده‌ای ناشی از این وضعیت، این دولت جمهوری اسلامی بود که دست اندرکار اصلاح امر و برافراشتن پرچم ایمن سازی راه‌ها شد.

در این سالها ایمنی راهها نه تنها در حاشیه توجه قرار داشت بلکه اقدامات در این خصوص قابل قیاس با حجم راه سازی در بیش از یک دهه گذشته نبود، این عدم توازن در گزارش رسمی دولت در سال ۱۳۶۱ مشهود است چنانچه نصب چند دستگاه باسکول ۳۰ و ۱۰۰ تنی، بازدید، تعمیر و سرویس باسکولهای سطح کشور، تعمیر و نگهداری سامانه‌های مخابراتی مربوط به شبکه راهها و تهیه طرح پوشش مخابراتی شهرهای اصفهان و شهرکرد به عنوان اقدامات مرتبط با ایمن سازی راههای کشور در این سال اعلام شده بود.

بنا به نظر کارشناسان با توجه به تعداد اندک خودروها راهها در آن سالها ناایمن نبود و ایمنی جاده در وزرات راه و ترابری متولی خاصی نداشت، همچنین از آنجا که نگهداری راهها در دست اداره راه بود نمی‌توان آماری از میزان تصادفات جاده‌ای و تلفات آن دوره ارائه کرد زیرا حساسیتی بر روی این موضوع وجود نداشت.

بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد توجه و حساسیت نسبت به ایمنی راه و جاده پس از انقلاب اسلامی ایجاد شد، قدیمی‌ترین آمار مستند و رسمی که شمار تلفات رانندگی را در ایران ارائه کرده مربوط به مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی است.

بر این اساس حوادث برون شهری زمینه ساز ۶۰ درصد از کل جانباختگان سوانح رانندگی در کشور و سه عامل نیروی انسانی، جاده و کیفیت وسایل نقلیه باعث افزایش تلفات رانندگی عنوان شده است.

• اصفهان، رتبه نخست توسعه راه‌های روستایی و آزاد راهها

سرپرست اداره کل راه و شهرسازی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: افزایش ۴۰۰ کیلومتری آزاد راه‌ها و ۲ هزار کیلومتری بزرگراه‌ها در این استان در ۴۰ سال گذشته رقم خورده است. حمیدرضا امیرخانی افزود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در این استان فقط ۲۰ کیلومتر آزاد راه و کمتر از یکصد کیلومتر بزرگراه وجود داشت. وی بیان کرد: احداث و توسعه راه‌ها از جمله پروژه‌های سخت و پر هزینه است که در طول دوران انقلاب اسلامی رشد خوبی در استان صورت گرفته که چنین رشدی به شکوفایی عرصه حمل و نقل و افزایش مسافرت‌ها منجر شده است. امیرخانی با بیان اینکه اصفهان در توسعه راه‌ها جز استان‌های برتر کشور است، یادآورشد: این استان رتبه نخست توسعه راه‌های روستایی و آزاد راه‌ها را در کشور دارد.

• بهره برداری ۹۰ کیلومتر راه در اصفهان در دهه فجر آغاز شد

سرپرست اداره کل راه و شهرسازی اصفهان در ادامه با بیان اینکه گسترش راه‌های جاده‌ای در اصفهان ادامه دارد، خاطرنشان کرد: ۹۰ کیلومتر راه همزمان با دهه فجر و در جشن چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی به بهره برداری رسیده است.

به گفته وی تبدیل سه بزرگراه به آزادراه در استان پیش بینی شده است. امیرخانی افزود: اردستان – نائین – یزد به طول ۱۲۰ کیلومتر، اصفهان – دلیجان – سلفچگان به طول ۲۲۲ کیلومتر و نائین – اصفهان به طول ۱۴۰ کیلومتر سه محور پیشنهادی برای این تغییر است که با جذب سرمایه‌گذار و انتخاب پیمانکاران این اقدام انجام خواهد شد.

• شناسایی ۱۰۹ نقطه پرخطر در راه‌های اصفهان

معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اصفهان در گفت و گو با ایرنا، اظهارداشت: این استان به دلیل همسایگی با ۹ استان به عنوان چهارراه ترانزیتی در مرکز ایران و وضعیت توپوگرافی (نقشه برداری طبیعی) خاصی که دارد علت بروز بسیاری از تصادفات است. فرزاد دادخواه با بیان اینکه این استان به لحاظ حمل و نقل بار رتبه اول و جابجایی مسافر رتبه سوم کشوری را دارد، اضافه کرد: به لحاظ کیفی وضعیت راه‌های استان در وضعیت بدی قرار ندارد. وی افزود: براساس مطالعات انجام شده در استان، ۱۰۹ نقطه پرتصادف و پرخطر در شناسایی شده که ۶۷ نقطه از آن در تهران مصوبه کشوری اخذ کرده و ردیف اعتباری برای آن پیش بینی شده است. معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اصفهان تاکید کرد: ۳۰ درصد تصادفات در کشور در نقاط پرخطر جاده‌ای صورت می‌گیرد که کمتر از ۲۰ درصد از تلفات حوادث رانندگی را به خود اختصاص داده است.

توسعه شریان‌های ارتباطی در ایجاد آزادراه و بزرگراه در چهار دهه انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهمترین عوامل پیشرفت و توسعه هر استان محسوب می‌شود که دستاوردهای این بخش در استان اصفهان از افزایش خوبی برخوردار بوده است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی طول آزادراه‌ها و بزرگراه‌های کشور به گفته مسوولان امر کمتر از ۲۰۰ کیلومتر بود، اما در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طول این راه‌ها به بیش از ۲۰ هزار کیلومتر رسیده است.

اکنون بیش از ۵۰۰ هزار دستگاه ناوگان حمل ونقل جاده‌ای در کشور فعال است. ۱۱ هزار و ۵۰۰ کیلومتر راه از جمله ۴۰۰ کیلومتر آزادراه، یکهزار و ۷۰۰ کیلومتر بزرگراه و ۵ هزار و ۷۰۰ کیلومتر راه روستایی و فرعی در استان اصفهان وجود دارد که این استان را در رتبه اول کشوری قرار داده است.