سرعت انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری ۱۰۰۰ برابر بیشتر

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: سرعت انقراض تنوع زیستی نسبت به ۲۰۰ سال گذشته صدها برابر و در برخی گونه‌های گیاهی و جانوری هزاربرابر بیشتر شده است.

حسین اکبری، در نشست روز جهانی تنوع زیستی که در پردیس شهید باهنر دانشگاه فرهنگیان اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: دانشمندان معتقدند تنوع زیستی ارزشمندترین دارایی کره زمین است، چرا که ضامن حیات و تنوع بخشی در گونه‌های گیاهی و جانوری است.

وی با اشاره به اینکه روز ۲۲ می روز جهانی تنوع زیستی است، گفت: سرعت انقراض تنوع زیستی نسبت به ۲۰۰ سال گذشته صدها برابر و در برخی گونه‌های گیاهی و جانوری هزاربرابر بیشتر شده است، در حالیکه این تنوع خدمات مختلفی به ما ارائه می‌دهد و ارزش خدماتی که تنوع زیستی به بشر می‌دهد، حدود ۱۲۵ تا ۱۴۵ تریلیون دلار است.

وی با اشاره بر اینکه کشور ما جزء ۵ کشور اول دنیا از نظر تنوع زیستی است، بیان کرد: گونه‌های اندمیک ارزشمندی وجود دارند که فقط مخصوص ایران است و تنها در این جغرافیا یافت می‌شوند. چالش‌های جهانی محیط زیست، تنش و محدودیت آبی، تغییرات اقلیمی و برداشت از منابع هستند و در این بین تغییرات اقلیمی نقش به‌سزایی دارند. مهم‌ترین دلیل تغییرات اقلیمی، استفاده ناصحیح انسان از منابع و عدم توجه به اصول پایداری و آمایش سرزمین است. ما پیش از این ۴ فصل داشتیم، اما در حال حاضر به سمت ۲ فصل در سال حرکت می‌کنیم که تبعات زیادی برای اکوسیستم و انسان دارد. به‌طور کلی، هرموجودی که از تنوع زیستی از بین برود به همان نسبت زندگی انسان تهدید می‌شود و ویروس کرونا که با ابعاد میکروسکوپی زندگی تمام مردم جهان را تحت تأثیر قرار داد از نمونه‌های این تغییرات است.

وی با بیان اینکه حفظ محیط‌زیست براساس اصل ۵۰ قانون اساسی واجب و پیش نیاز آن فرهنگسازی است، تأکید کرد: جایگاهی بهتر از کودکان، دانش‌آموزان و دانشجویان برای فرهنگسازی نیست.

اکبری اضافه کرد: در استان اصفهان ۶۴ گونه پستاندار وجود دارد که ۱۶۰ نفر محیط‌بان با کمترین امکانات از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار منطقه حفاظت شده، نگهبانی می‌کنند و تیمارداری حیات وحش و مدیریت خشکسالی را انجام می‌دهند.

اکبری با بیان اینکه چالش‌های جهانی، ملی و استانی محیط‌زیست مشترک است، گفت: توسعه شهری روستایی، تخریب زیستگاه‌ها، توسعه معادن از چالش‌های مهم محیط زیست استان است. در سطح استان بیش از هزار معدن وجود دارد که سلامت محیط را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ما با معدن مخالف نیستیم، اما افزایش بی‌رویه آنها زیستگاه‌های حیات وحش را متأثر می‌کند. اگر بتوانیم مناطق ۴ گانه را از گزند معادن حفظ کنیم، گام بلندی برداشته‌ایم.

در ادامه این نشست، علی اکبر کجباف، رئیس دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان، با بیان اینکه برگزاری این نشست و نمایشگاه در فضای دلسوزانه و علاقمندانه دانشجویان باعث خوشحالی است، گفت: سالم‌سازی در محیط زیست باید از فرهنگ‌سازی آغاز بشود و فرهنگ نگهداری محیط در بین دانش‌آموزان و دانشجویان نهادینه شود و فرهنگ‌سازی ‌ برای حفاظت از محیط زمانی محقق می‌شود که دانشجومعلمان بر خود فرض بدانند که از دانش بومی، سنتی و مدرن برای حفاظت از محیط بهره برده و آن را به دانش‌آموز منتقل کنند و برای این منظور باید این اعتقاد در تفکر و نگاه دانشجومعلمان وجود داشته باشد.

وی افزود: یکی از نکات در این موضوع، وابستگی نیازهای انسان، غذا و سلامت غذایی به تنوع زیستی است، تغییرات اقلیمی و تنوع زیستی در سلامت انسان مؤثر است، لذا در راستای احیای تنوع زیستی باید دانش سنتی مدرن و بومی را در این زمینه احیاء کنیم.

کجباف ادامه داد: با توجه به اینکه دانشجویان و دانشجومعلمان نقشی اثرگذار برای فرزندان این مرز و بوم دارند، باید در محیط مدرسه این نگاه را به دانش‌آموزان خود انتقال‌دهند، آگاهی بخشی، اطلاع رسانی و فراهم کردن زمینه اطلاع داشتن افراد غیر متخصص از کلیت رشته محیط زیست و استفاده از آن برای حفظ محیط در خانه و خانواده وظیفه دانشجویان رشته‌های محیط زیست و زیست است، لذا امیدواریم دانشجومعلمان بتوانند طبق شعار امسال در زمینه آگاهی و اقدام در حفظ تنوع زیستی گام بردارند.

امیر فرح نسب، دبیر علمی و اجرایی همایش روز جهانی تنوع زیستی نیز با بیان اینکه شعار امسال روز روز جهانی تنوع زیستی «از توافق تا اقدام، احیای دوباره تنوع زیستی» است، اظهار کرد: امید که بتوانیم بر مبنای این شعار از گونه‌های گیاهی و جانوری و ذخیره‌های ژنتیکی محافظت کنیم.

وی افزود: وجود گونه‌های گیاهی و جانوری سلامت یا عدم سلامت محیط را نشان می‌دهد. برای مثال عدم حضور گونه مختلف پرندگان و پرواز نکردن پرستوها در آسمان نشان دهنده عدم سلامت اکوسیستم در اصفهان به علت کمبود آب و آلودگی است و سالانه ۴ هزار و ۵۰۰ نفر به دلیل آلودگی هوا فوت می‌کنند.

وی افزود: این روز به پاسداشت تنوع زیستی گیاهی و جانوری برگزار شده است و امید که دانشجومعلمان بتوانند این مسیر را مطالعه کرده و راه‌حل‌هایی برای جبران زیان‌های محیط زیست بیندیشند.

فرح نسب خاطر نشان کرد: زمانی که از گوناگونی حیات صحبت می‌کنیم از تنوع زیستی استفاده می‌شود، تنوع زیستی در سه سطح ژنتیک، گونه و اکوسیستم بررسی می‌شود و امروز به واسطه کمبود آب تنوع زیستی در اصفهان کاهش پیدا کرده است.

دبیر علمی و اجرایی همایش تنوع زیستی ادامه‌داد: ایران ۸ هزار گونه گیاهی آونددار دارد که معادل ۸۰ درصد گونه‌های گیاهی قاره اروپا با ۲۷ کشور است، بلوط ۳ میلیون ساله در ارسباران به نام بلوط سیاه، سرو ۴ هزار ساله در ابرکوه و پستانداران انحصاری مثل یوزپلنگ ایرانی از انواع خاص تنوع زیستی ایران است. امروز نامی از شیر ایرانی و پلنگ مازندران نیست که اگر برنامه جامعی برای حفظ گونه‌ها نباشد، مابقی گونه‌ها هم منقرض می‌شوند.

وی نیز با اشاره به دلایل اصلی انقراض موجودات گفت: ترس مردم از حیات وحش، تخریب زیستگاه‌ها، وجود معادن در زیستگاه‌های حیات وحش است و یکی از عوامل اصلی آن برداشت بی‌رویه و چرای دام در مناطق حفاظت شده، شکار غیرقانونی و صید انبوه، آلودگی محیط زیست، گونه‌های گیاهی مهاجم و تغییر اقلیم است.

فرج نسب افزود: نهضتی تحت عنوان STAE در دنیا دنبال می‌شود و در آن گفته می‌شود که برای دنبال کردن علم یا تکنولوژی پایدار، باید روابط اجتماعی پایدار متناسب با توسعه پایدار داشته باشیم، انسان عامل اصلی تغییرات اکوسیستم است، لذا از سال ۲۰۱۸ تئوری تغییر مطرح شد و بر اساس آن از جوامع درخواست می‌کنند که با ارتقا آموزش و آگاهی، رفتار عاقلانه و دوستانه با طبیعت را آموزش و ترویج دهند. روش و معیاری برای برنامه‌ریزی، مشارکت و تغییر در سازمان‌های مردم‌نهاد، فعالیت‌های بشردوستانه و دولتی فعال شده و عوامل را دعوت به تغییر نگرش می‌کنند و در کنارآن آموزش برای توسعه پایدار مطرح می‌شود و گفته می‌شود که توسعه پایدار با ۴ مقوله اجتماع، اقتصاد، فرهنگ و محیط زیست در ارتباط است. امید که با آگاهی از فواید و اهمیت تنوع‌زیستی بتوانیم گامی در حفظ آن و جلوگیری از نابودی آن برداریم.