باور شایعات و انتشار آن نقطه ضعف کشورمان در بحران کرونا بود

حمید دهقانی در برنامه چهل‌چراغ درباره ویژگی‌های جوامعی که در مقابله با بیماری کرونا موفق هستند، اظهار کرد: بحران کرونا در کنار پیامدهای منفی و مخرب خود دستاوردهایی نیز داشت و برای نمونه، ادعاهای کشورها مبنی بر اینکه چقدر در مدیریت بحران کرونا توانمند هستند را محک زد.

وی با بیان اینکه آمریکا به عنوان مدعی‌ترین کشور دنیا ضعیف‌ترین عملکرد را در برابر بحران کرونا داشت، افزود: این کشور با یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مبتلا و ۹۰ هزار مرگ ناشی از آن رتبه نخست ابتلا و مرگ و میر در جهان را به خود اختصاص داد.

عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان ادامه داد: کشورهایی مانند انگلستان، ایتالیا و اسپانیا و به طور کلی کشورهای غربی در بحران اخیر عملکرد ضعیف‌تری داشتند، در حالی که تصور می‌شد به دلیل در اختیار داشتن زیرساخت‌های مناسب اقتصادی، پزشکی، بهداشتی و تکنولوژیک عملکرد بهتری داشته باشند. در مقابل، جوامع شرقی مانند چین و کره جنوبی و تا حدودی ایران در این زمینه عملکرد بهتری از خود نشان دادند.

دهقانی تاکید کرد که زیرساخت‌ها و امکانات اقتصادی، پزشکی، بهداشتی و تکنولوژیک بسیار اهمیت دارد، اما در کنار آن عامل فرهنگی نیز مهم است. در واقع سبک زندگی غربی نقاط ضعفی داشت که در بحران کرونا خود را نشان داد.

وی گفت: زمانی که در یک جامعه بر سود شخصی، منفعت‌طلبی فردی و لذت‌طلبی تمرکز شود این جامعه در زمان بحران نمی‌تواند خوب مقاومت کند. در جوامع شرقی منافع جمعی بر منافع فردی اولویت دارد و به همین دلیل می‌بینیم که سبک زندگی شرقی نسبت به سبک زندگی غربی موفق‌تر بود.

به گفته این جامعه‌شناس، در کنار این ارزش‌ها و سنت‌ها دین هم نقش بسیار مهمی دارد. دین انسجام‌بخش، وحدت‌بخش، امیدبخش و حیات‌بخش است و فرد دیندار وقتی در بحران قرار می‌گیرد آن را نوعی آزمون می‌داند و تلاش می‌کند از آن سربلند بیرون بیاید. جامعه دیندار نیز مشکلات و مصائب را آزمون الهی می‌داند، بنابراین برای پشت سر گذاشتن بحران انسجام بیشتری دارد.

نجات ۸۰ درصد به دست ۲۰ درصد

وی با اشاره به قانون ۸۰ به ۲۰ بیان کرد: این قانون می‌گوید اگر در بحران‌ها ۲۰ درصد جامعه مقتدر و منسجم عمل کند می‌تواند ۸۰ درصد دیگر که احتمالاً درگیر این بحران شده یا منفعل هستند را نجات دهد. به همین دلیل می‌بینیم در رزمایش کمک مومنانه بخش زیادی از جامعه به صورت منسجم، متحد و با اعتماد بالا به کمک بخش دیگر که درگیر شده یا انگیزه خود را از دست داده بود آمدند، در نتیجه با وجود مشکلات اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه می‌توانیم بهتر عمل کنیم در صورتی که از غرب با وجود شرایط اقتصادی و امکانات پزشکی بهتر، عملکرد ضعیف‌تری را شاهد بودیم.

دهقانی با بیان اینکه تقابل این دو فرهنگ در بحران کرونا بیش از هر شرایط دیگری خود را به خوبی نشان داد، اضافه کرد: در جامعه‌ای که تأکید آن بر منفعت فردی و لذت‌طلبی است نمی‌توان به افراد گفت در بحران سود شخصی خود را نادیده بگیرند، در خانه بمانند و یا به فکر منافع جمعی باشند و تحمل این شرایط برای جامعه غربی سخت است.

وی افزود: در ووهان چین مردم هفته‌ها در خانه ماندند و در ایران نیز در ایام نوروز به ویژه روز ۱۳ بدر تقریباً کسی باور نمی‌کرد بیشتر مردم در خانه بمانند، این سختی را تحمل کرده و منافع جمعی را بر منافع فردی ترجیح دهند اما این اتفاق رخ داد.

عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان به نقاط ضعف مقابله با بحران کرونا در کشورمان نیز اشاره و تصریح کرد: متأسفانه بخشی از جامعه ما نیز به منفعت‌طلبی فردی و کسب سود شخصی آلوده شده است. برای مثال شاهد بودیم که در اوج شیوع این بیماری برخی کسبه مغازه‌های خود را باز می‌کردند و سود شخصی را به منفعت جمعی ترجیح می‌دادند.

وی انتشار شایعه را از دیگر آسیب‌های جامعه ما در زمان وقوع بحران دانست و تصریح کرد: از میان تمام آسیب‌های فرهنگی، جامعه ما در پذیرش، باور و انتشار شایعه نقطه ضعف دارد. شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای نقش زیادی در تولید و انتشار شایعات داشته‌اند و مردمی که از آنها استفاده می‌کنند باید در انتقال این اخبار دقت کنند.

دهقانی گفت: خبری را که به انسجام و اعتماد اجتماعی در زمان بحران آسیب می‌زند، حتی اگر درست باشد نباید منتشر کنیم و به راحتی در گروه‌های مختلف بفرستیم. این نقطه ضعف در زمان وقوع سیل و زلزله گرفته تا نوسانات نرخ ارز و خودرو و شیوع کرونا در جامعه ما به چشم می‌خورد، در حالی که ایجاد شایعه یک عملیات روانی است.

وی تقویت سواد رسانه‌ای و افزایش آگاهی را راه‌حل مقابله با این ضعف دانست و خاطرنشان کرد: تا زمانی که از منبع خبر و موثق بودن آن اطمینان نیافته‌ایم نباید آن را انتقال دهیم. حتی اگر خبری موثق باشد اما به روحیه جمعی آسیب بزند انتشار آن کار خطرناکی است.