در سوگ محصول

کاهش بی‌سابقه تولید گندم، نابودی معیشت کشاورزان و اعتراض به مدیریت منابع آب؛ شرق اصفهان در سایه بی‌آبی و وعده‌های محقق‌نشده، روزگار دشواری را سپری می‌کند.

کشاورزی در آستانه فروپاشی

به گزارش اخبار اصفهان ; گندمزارهای شرق اصفهان، روزگاری نه‌چندان دور، یکی از قطب‌های تولید غله در کشور بودند. اما امروز دیگر نشانی از آن پویایی ندارند. در نبود آب کافی از زاینده‌رود، زمین‌هایی که زمانی سبز بودند، به دشت‌هایی خاموش و خاکستری تبدیل شده‌اند. مناطقی چون ایچی، کرچگان، فلاورجان، فساران، زیار، هرند، برسیان، رودشت و ورزنه، که همواره با رودخانه زاینده‌رود پیوندی حیاتی داشتند، اکنون زیر بار خشکسالی و سوءمدیریت منابع آبی در حال فروریزی هستند.

سید رسول طباطبایی، یکی از میراب‌های قدیمی منطقه و کشاورزی باسابقه، از نابودی محصولاتی سخن می‌گوید که سال‌ها قوت روزانه صدها خانواده را تأمین می‌کردند. او روایت می‌کند که گندم‌زارهای منطقه، پنج ماه کامل بدون آب ماندند. تنها رهاسازی محدود و مقطعی آب در فروردین‌ماه، آن هم به‌صورت منقطع، نتوانست تغییری در شرایط بحرانی ایجاد کند. نتیجه آنکه بسیاری از محصولات پیش از رسیدن به مرحله برداشت، یا خشک شدند یا به چراگاه دام‌ها تبدیل شدند.

خسارت سنگین، بدون جبران

به گفته طباطبایی، در شرایط طبیعی، هر جریب زمین معادل هزار متر مربع، می‌توانست تا ۷۰۰ کیلوگرم گندم تولید کند. اما امسال این رقم در بهترین حالت، به ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم کاهش یافته است. با در نظر گرفتن قیمت خرید تضمینی گندم و هزینه‌های بالای کاشت، سم‌پاشی، کود، نیروی کار و ماشین‌آلات، عملاً چیزی از این فعالیت برای کشاورز باقی نمی‌ماند.

او می‌گوید: «درآمد حاصل از هر جریب گندم، نهایتاً چهار میلیون تومان است، در حالی که فقط هزینه‌ها به بیش از سه میلیون تومان رسیده. این یعنی عملاً کشاورز چیزی به دست نمی‌آورد.» وضعیت به‌گونه‌ای است که بسیاری از کشاورزان حتی برای تأمین نان شب خود نیز دچار مشکل شده‌اند. در همین حال، دامداران نیز از شرایط مشابهی رنج می‌برند و مجبور شده‌اند آب موردنیاز دام‌ها را با تانکر خریداری کنند.

بیمه بی‌فایده، پاسخ‌گویی غایب

در هفته‌های گذشته، برخی از مسئولان محلی و ملی از جمله مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان و مدیرعامل بیمه مرکزی از منطقه بازدید کرده‌اند. اما این بازدیدها، به گفته کشاورزان، نه تنها مشکلی را حل نکرده بلکه موجب امیدواری چندانی هم نشده است. بیمه کشاورزی برای خسارت ۱۰ جریب زمین، تنها ۲ میلیون تومان تعیین کرده؛ رقمی که حتی بخش اندکی از هزینه‌های کاشت را نیز پوشش نمی‌دهد.

طباطبایی همچنین به مدیریت نامناسب توزیع آب از سد زاینده‌رود اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حالی‌که امسال باید ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب به شرق اصفهان می‌رسید، تنها ۱۸۰ میلیون مترمکعب در چهار نوبت به کشاورزان اختصاص یافت.» به گفته او، مدیریت منابع آبی، پاسخ‌گوی مطالبات و نیازهای کشاورزان نیست و هیچ شفافیتی در تخصیص آب وجود ندارد.

کاهش شدید تولید غلات

طبق اعلام پیمان فیروزنیا، مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، میزان دقیق خسارات هنوز قابل‌محاسبه نیست، اما کاهش تولید گندم و جو قطعی است. وی با اشاره به اینکه سال گذشته میزان تولید گندم در استان ۳۱۲ هزار تن و جو ۲۰۰ هزار تن بوده است، پیش‌بینی می‌کند که این ارقام در سال جاری کاهش چشمگیری خواهند داشت. به گفته او، کاهش بارندگی، رهاسازی نامنظم آب و عدم تأمین آب کافی در مناطق پایین‌دست، از جمله دلایل این افت تولید هستند.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی اصفهان نیز اعلام کرده که تنها ۳۰ درصد از ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی شرق اصفهان امسال زیر کشت رفته و با پایان یافتن نوبت چهارم آبیاری، جریان زاینده‌رود نیز متوقف شده است. این در حالی است که به گفته او، تنها ۲۵۰۰ هکتار باغ و ۱۵۰۰ هکتار دیگر از اراضی از نابودی نجات یافته‌اند.

راهکار از دل تجربه

در میان این وضعیت بحرانی، سید رسول طباطبایی معتقد است که راه نجات کشاورزی شرق اصفهان، بازگشت مدیریت منابع آبی به دست میراب‌ها و صنف کشاورزی است. او می‌گوید: «ما بهتر از هر کس دیگری می‌دانیم چگونه آب را عادلانه تقسیم کنیم. اگر رودخانه زنده شود، زمین هم زنده خواهد شد.» او احیای زاینده‌رود را راه نجات نه تنها برای کشاورزی، بلکه برای اقتصاد کل استان و کشور می‌داند و تأکید می‌کند: «بدون اصلاح مدیریت آب، نه‌تنها کشاورزی، بلکه کل اقتصاد اصفهان در معرض خطر است.»

بن‌بست معیشت

برای بسیاری از کشاورزان، ترک زمین و مهاجرت به شهر یا تغییر شغل، راه‌حلی دشوار و غیرممکن است. طباطبایی با اشاره به سابقه بیش از پنجاه ساله‌اش در کشاورزی می‌گوید: «از ۱۲ سالگی در صحرا کار کرده‌ام. این زمین نه فقط محل درآمد، بلکه زندگی ماست. ترک آن یعنی کندن ریشه.»

در شرایطی که قیمت‌ها رو به افزایش و درآمدها در حال نابودی است، آینده شرق اصفهان در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. کشاورزان خواستار آنند که مسئولان نه‌تنها وعده دهند، بلکه راهکارهای عملی و فوری برای نجات کشاورزی این منطقه در پیش گیرند؛ چرا که آنچه امروز در گندمزارهای سوخته شرق اصفهان دیده می‌شود، نمادی از یک بحران بزرگ‌تر در مدیریت منابع طبیعی کشور است.