گلوی زندگی زیر پای آلودگی!

زهر رجبی

همان طور که در خبرها می‌آمد و قابل پیش بینی بود، فشار پای آلودگی بر گلوی زندگی هر روز بیشتر از روز قبل می‌شود. این فشار در شهرهایی که بارندگی کمتر است و ذرات معلق بیشتر، بیشتر هم هست!

• بیش از ۱۱ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا گزارش شده است

همین چند روز پیش بود که رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: تعداد کل مرگ‌های متتسب به آلودگی هوا (ذرات معلق PM۲.۵) در کشور در پارسال، ۱۱ هزار و ۱۲۹ نفر اعلام شده است. دکتر عباس شاهسونی در نشست تخصصی با موضوع چالش‌های آلودگی هوای خوزستان در جمع اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز از طریق وبینار در اهواز این خبر را رسانه‌ای کرد.

• سازمان جهانی بهداشت: آلودگی هوا را بزرگترین خطر بهداشت محیطی

در حال حاضر بزرگترین خطر محیطی برای مرگ زودرس، هوای آلوده است، به طوری که بر اساس اعلام وزارت بهداشت، مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق بیش از ۸۷ درصد در یکسال اخیر افزایش یافته است.

آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها، ذرات و زیست مولکول‌ها وارد اتمسفر کره زمین شود و این آلودگی مخلوطی از ذرات معلق و گازهایی است که غلظت آن به محدوده مضر برای انسان رسیده است و باعث افزایش بیماری‌ها در انسان و همچنین گرمایش زمین می‌شود.

سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را بزرگترین خطر بهداشت محیطی نامیده است و در سال ۲۰۱۲، ۷ میلیون نفر بر اثر استنشاق هوای آلوده و ابتلا به بیماریهای ناشی از آن به خصوص ریوی و تنفسی جان خود را از دست دادند. مطالعات کشوری نیز نشان می‌دهد که زندگی در یک شهر آلوده در مقایسه با زندگی در شهری با هوای پاک باعث افزایش ۱۶ درصدی مرگ و میر، افزایش ۲۷ درصدی مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلب و عروق و افزایش ۲۸ درصدی مرگ و میر ناشی از سرطان ریه می‌شود.

• میانگین غلظت ذرات معلق در ۲۷ شهر ایران بیش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت

آخرین مطالعات کشوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در سال ۱۴۰۰ انجام شد، نشان می‌دهد، میانگین غلظت ذرات معلق PM۲.۵ در ۲۷ شهر ایران بیش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در مترمکعب) و بیش از ۲.۵ برابر استاندارد ملی (۱۲ میکروگرم در مترمکعب) بوده است.

همچنین در سال ۱۴۰۰ به طور میانگین ۲۴۲ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ در ۲۷ شهر بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) است که بالاترین تعداد روزها مربوط به مشهد با ۳۵۷ روز در طی سال ۱۴۰۰ بوده است. در شهر تهران نیز ۳۵۵ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده است. طی سال ۱۴۰۰ در شهرهای مورد مطالعه کشور تقریباً ۱۶.۷ درصد از روزهای سال شاخص کیفیت هوا ذرات معلق PM۲.۵ در محدوده خوب، ۶۲.۶ درصد در محدوده هوای قابل قبول، ۱۶.۵ درصد در محدوده هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۳.۴ درصد در محدوده هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، ۰.۴۲ درصد در محدوده هوای خیلی ناسالم و ۰.۴۱ درصد در محدوده هوای خطرناک بود و مشخص شد نسبت به سال ۱۳۹۹ تعداد روزهای دارای هوای خوب پنج درصد کاهش یافته است. شهرهای تهران، مشهد، اهواز، اصفهان و کرج نیز دارای کمتر از ۱۰ روز هوای خوب در سال ۱۴۰۰ بوده‌اند.

با توجه به اینکه بحث آلودگی هوا و بیماریهای مرتبط با آن موضوع جدیدی نیست و بارها کارشناسان بهداشتی نیز به بروز مرگ‌های زودرس با تنفس هوای آلوده هشدار می‌دهند، هنوز راهکارهای اساسی با این معضل بزرگ جهانی اندیشیده نشده و افراد باید به خود مراقبتی پرداخته و نسبت به تاثیرات مخرب آلاینده‌های هوا هوشیار بوده و اقدامات پیشگیرانه را مورد توجه قرار دهند.

سازمان هواشناسی آخر هفته را در هشدار نارنجی از تداوم و تشدید پایداری هوا در تهران و کرج خبر داد و اعلام کرد: در اراک، مشهد، ارومیه، تبریز و اصفهان نیز آلودگی هوا با شدت کمتری تداوم دارد که اثر مخاطره نیز افزایش غلظت آلاینده‌ها، کاهش کیفیت وضع هوا در حد ناسالم برای تمام گروه‌ها اعلام شده است.

• شاید لازم است یادگاری‌های کووید را وارد سبک زندگی کنیم

بعد از شیوع بیماری کووید-۱۹ استفاده از ماسک تقریباً به یک امر ضروری تبدیل شد، این موضوع در مورد آلودگی هوا نیز حتی بیشتر از بیماری کووید-۱۹ دارای اهمیت است با این تفاوت که ماسک‌های جراحی و یا سه لایه معمولی در خصوص آلودگی هوا تقریباً بی اثر هستند. ماسک‌های فیلتر دار از موثرترین ماسک‌هایی هستند که تا ۹۵ درصد ذرات معلق را می‌توانند با استفاده از استانداردهای شناخته شده بین المللی فیلتر کنند.

این ماسک‌ها در دو نوع بدون دریچه و دریچه دار تولید می‌شوند و توصیه می‌شود افرادی که مشکوک به بیماری کووید-۱۹ هستند حتماً از نوع بدون دریچه آن استفاده کنند و افراد دارای بیماری‌های قلبی و تنفسی و زنان باردار قبل از استفاده از این ماسک‌ها با پزشک خود مشورت کنند.

عباس شاهسونی رئیس گروه سلامت و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه به ایرنا گفت: سالانه بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان ۲۷ استان کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

دکترای جغرافیای شهری