چین، پادشاه جدید جهان

پروژه BRI به یکی از بلندپروازانه ترین وگسترده‌ترین ابتکارات اقتصادی در تاریخ تبدیل شده و به همین دلیل، توسط بسیاری از کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، به عنوان تلاشی از سوی پکن جهت نفوذ و گسترش حوزه عمل خود در منطقه خاورمیانه تلقی شده است. پایگاه نشنال اینترست آمریکا در گزارشی به پروژه مشهور «ابتکار کمربند و جاده» یا BRI چین و ابعاد وسیع آن و نقشش در نفوذ پکن در خاورمیانه و کنارگذاشته شدن آمریکا از معادلات جهانی پرداخته است. پروژه عظیم «ابتکار کمربند و جاده (BRI)» یک استراتژی زیرساختی و جهانی است که هدف آن اتصال آسیا، آفریقا و اروپا از طریق شبکه‌ای از مسیرهای تجاری زمینی و دریایی است. این پروژه یک نقطه عطف مهم در سیاست خارجی و اقتصاد چین بوده که از سال ۲۰۱۳ شروع به کار کرده است.

پروژه BRI به یکی از بلندپروازانه ترین و گسترده‌ترین ابتکارات اقتصادی در تاریخ تبدیل شده و به همین دلیل، توسط بسیاری از کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، به عنوان تلاشی از سوی پکن جهت نفوذ و گسترش حوزه عمل خود در منطقه خاورمیانه تعبیر شده است. منطقه خاورمیانه که محل زندگی طبقه متوسط رو به رشد است، نقطه اتصال چندین مسیر کلیدی بین المللی انرژی و تجارت دریایی است؛ بنابراین، سرمایه‌گذاری عظیم چین در خاورمیانه در سال‌های اخیر، به خصوص از طریق BRI، برای واشنگتن نگران‌کننده است. بررسی چگونگی انجام چنین تلاش‌هایی در دهه گذشته ممکن است نکات جالبی را به دست ما دهد. آنچه در پروژه کمربند ارتباطی چین مهم است ادغام شرکای تجاری و ارتباطشان با چین بدون توجه به نوع حکومت، فعالیت، ایده‌ها و سیاست‌هایشان است. آنچه برای چین مهم است دخالت یک شرکت یا کشور در پروژه اقتصادی است. برای چین، موقعیت ژئوپلیتیکی مطلوب کشورها و ادغام در پروژه‌های عظیم اقتصاد جهانی نقشی اساسی دارد. درنتیجه، چین با حضوردرشهرهای بندری و پارک‌های صنعتی منطقه سعی کرده خلیج فارس را به دریاهای سرخ و مدیترانه متصل کند. ناظران بی‌شماری این حضور را راهی برای چین می‌دانند تا منابع انرژی خود را تضمین کند، تجارت خود را گسترش دهد و جای پایش را در منطقه استوار و محکم کند. مشارکت چین در خاورمیانه را می‌توان به دو عامل اصلی نسبت داد. اولاً، چین به دنبال آن است که به عنوان یک قدرت بزرگ در منطقه و جهان به رسمیت شناخته شود. خاورمیانه یک منطقه استراتژیک مهم است و تعامل چین با کشورهای خاورمیانه راهی برای افزایش نفوذ و سهم آن درنظم جهانی تلقی می‌شود. ثانیاً، هدف چین تأمین منافع اقتصادی خود در منطقه از طریق پروژه BRI و دسترسی به منابع انرژی کشورهای خاورمیانه است؛ بنابراین BRI ابزاری برای چین جهت افزایش کانال‌های صادرات کالا، کاهش موانع تجاری، بهبود دسترسی به منابع طبیعی، ایجاد زنجیره تأمین و ایجاد فرصت‌هایی برای شرکت‌های چینی جهت سرمایه گذاری در خارج و فروش کالا و خدمات است. بدین دلیل، چین طی ده سال گذشته، پروژه BRI را به استراتژی‌های توسعه ملی کشورهای خاورمیانه متصل و سعی کرده آنها را در این پروژه دخالت دهد. از آنجایی که BRI یک ابتکار بلندمدت است که در سال‌های آینده به تکامل خود ادامه خواهد داد، پکن باید موفقیت و تأثیر پروژه‌های خود در خاورمیانه را به دقت ارزیابی کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد چگونگی ادامه کارش اتخاذ کند. موفقیت این پروژه در خاورمیانه به عوامل متعددی از جمله ثبات اقتصادی و سیاسی منطقه، کیفیت پروژه‌های BRI و تمایل کشورهای میزبان جهت همکاری با چین بستگی دارد. این پروژه‌ها هم اکنون در حال بهره برداری هستند و یا وارد فاز دوم و سوم توسعه شده‌اند. این اتفاق باعث اتصال اقتصاد کشورهای خاورمیانه به چین شده و بعید است به این راحتی‌ها ارتباط سیاستمداران خاورمیانه با پکن قطع شود. پروژه‌های خاورمیانه‌ای مربوط به BRI در حال حاضر، ۱۵ کشور منطقه را درگیر خود کرده است. این پروژه‌ها شامل طرح‌ها و همکاری‌های زیرساختی و دیجیتالی بزرگ در خشکی و دریا می‌شود. وضعیت این پروژه‌ها متفاوت است، برخی از آنها تازه در حال برنامه ریزی و برخی در حال انجام یا تکمیل و برخی هم متوقف یا لغو شده‌اند. در هر صورت، داده‌های مرکز (IISS China Connects) نشان می‌دهد که چین با ۲۶۶ پروژه BRI بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاری زیادی در خاورمیانه انجام داده است. اکثر این پروژه‌ها یا در حال انجام هستند یا تکمیل شده‌اند و تنها چند پروژه لغو یا متوقف شده است. این یک نشانه مثبت برای چین است و نشان می‌دهد که ابتکار عمل پکن درمنطقه درحال افزایش است. همچنین، داده‌ها نشان می‌دهد که چین سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های دیجیتال منطقه کرده که احتمالاً درسال‌های آینده ادامه خواهد یافت زیرا پکن به دنبال گسترش نفوذ جهانی خود است. لازم به ذکراست که از میلیاردها دلار، وام و سرمایه گذاری که چین اززمان راه اندازی BRI در کشورهای خاورمیانه داشته، بیشتر آنها برای پروژه‌های زیرساخت دیجیتال مانند مخابرات و شبکه‌های پهنای باند بوده است.

منبع: خبرفوری