نقش عوامل محیطی و جنسی پررنگ‌تر از عامل ژنتیک است

دریا وفایی: سرطان یا کانسر از جمله بیماریهای شایع در جهان است که می‌تواند منجر به مرگ شود. قطعاً کشورهایی که درآمد کم یا متوسط دارند تلفات بیشتری در این زمینه خواهند داد چرا که هزینه‌های درمان و نگهداری از مبتلایان به کانسرها (سرطان) بسیار سرسام آور است. کانسر سومین علت شایع مرگ و میر در ایران است و طبق گزارشات سالانه در ایران ۸۵.۰۰۰ نفر مبتلا به سرطان می‌شوند که گفته می‌شود این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵۶.۰۰۰ خواهد رسید. دراین باره با دکترپوریا عادلی متخصص رادیوانکولوژی و عضو هیات مدیره انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران به گفتگو نشستیم که درادامه می‌خوانید:

• در ابتدا برایمان به زبان ساده بگویید سرطان چیست؟

به رشد مهار گسیخته و خارج از کنترل سلول‌های اندام‌های مختلف سرطان اطلاق می‌شود. اگر سلول‌های غیرطبیعی درهر قسمت از بدن جایگزین سلول‌های طبیعی شده و مانع عملکرد سلول‌های طبیعی گردد به آن سرطان می‌گوییم.

• روند ایجاد یک کانسر چگونه است؟

روند ایجاد سرطان‌های مختلف متفاوت است. در برخی مواقع سلول‌های سرطانی بر روی یک بافت یا توده غیر سرطانی ایجاد می‌شوند. در برخی موارد هم از ابتدا بافت یا توده متشکل از سلول‌های سرطانی تشکیل می‌شود و در مدت زمانی که می‌تواند بسیار متفاوت باشد گسترش موضعی یا دور دست سرطان که به آن متاستاز اطلاق می‌شود رخ می‌دهد.

• آیا روند شکل گیری سرطان در زنان و مردان متفاوت است؟

روند ایجاد سرطان در زنان و مردان به طور کلی تفاوت ندارد ولی شیوع برخی از سرطان‌ها مانند سرطان پستان در خانم‌ها بیشتر است. اگر چه مواردی از آن در مردان هم دیده می‌شود. در کنار آن انواعی از سرطان هم وجود دارد که تنها مختص خانم‌هاست مانند: سرطان تخمدان، رحم، دهانه رحم و وولو و واژن.

• علائم کلی و عمومی ابتلا به سرطان‌های اختصاصی زنان در مراحل اولیه چیست؟

سرطان‌های مختص خانم‌ها می‌توانند در مراحل مختلف با علائمی همچون خونریزی غیر طبیعی زنانه، درد در هنگام مقاربت، خونریزی در دوران پس از یائسگی، درد شکم و لگن، نفخ وتوده یا زخم ناحیه تناسلی ظاهر گردد که در بسیاری از موارد به علت ملاحظات فرهنگی و شرم موجود در سطح زنان جامعه شاهد تأخیر در مراجعه به پزشک هستیم.

• شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان چیست؟

سرطان‌های تخمدان، رحم و دهانه رحم در بین سرطان‌های اختصاصی زنان از شیوع بیشتری برخوردار است ولی سرطان‌های وولو و واژن شیوع کمتری دارند.

• در ایران کدام شهرها در فراوانی سرطان زنان پیشگام هستند و کدام شهرها ازاین بابت سفید هستند، (ابتلا به سرطان ندارند یا بسیار اندکند)؟

در کل شهرهای صنعتی و توسعه یافته به خاطر سبک زندگی خاص شاهد شیوع اکثریت انواع سرطان‌ها هستیم.

• کووید ۱۹ و انواع مختلف آن چه اندازه در ایجاد سرطان زنان و مردان مؤثر بوده است؟

بحث کووید ۱۹ و ارتباط آن با انواع سرطان‌ها در حال حاضر در حد بعضی هیپوترها مطرح می‌شود ولی هنوز هیچ ارتباط اثبات شده‌ای در این مورد نداریم. ولی افزایش ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها در زمینه ابتلا به بعضی ویروس‌ها مسبوق به سابقه است. به عنوان مثال سرطان دهانه رحم یا سرطان سرویکس بیشتر در بیماران مبتلا به نوعی ویرووس به نام hpv دیده می‌شود که راه انتقال اصلی آن از طریق تماس جنسی است. ویروس hpv ویروسی منتقله از راه جنسی با احتمال سرایت بالاست که حتی علی رغم استفاده از کاندوم هم انتقال سرایت آن منتفی نمی‌شود وبه صورت تیپیک با زگیل‌های تناسلی خود را نشان می‌دهد ولی در اندکی از افراد می‌تواند منجر به سرطان دهانه رحم یا سرویکس گردد.

• کدام عوامل در ابتلا به سرطان همچنان پیشرو هستند؟

به‌طورکلی عوامل ایجاد سرطان به دو گروه اصلی محیطی و ژنتیک تقسیم می‌شوند. نقش عوامل محیطی بسیار پررنگ‌تر از عوامل ژنتیکی است و با توجه به پررنگ‌تر بودن عوامل محیطی و غیرقابل تغییر بودن عوامل ژنتیکی بهتر است بیشتر به دنبال اصلاح عوامل محیطی، غربالگری و تشخیص زودرس انواع سرطان‌ها ازجمله سرطان‌های زنان باشیم. در بحث سرطان‌های زنان سرطان دهانه سرویکس هم به علت امکان تشخیص زودرس، با تست پاپ اسمیر و هم ازنظر اصلاح فاکتورهایی همچون ابتلا به ویروس hpv با رعایت عفت عمومی و پرهیز از روابط جنسی متعدد و خارج از خانواده و واکسیناسیون واکسن hpv از اهمیت بالایی برخوردار است.