نزاع محصول از ناکامیِ اجتماعی

جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی در اصفهان گفت: بخش قابل توجهی از پرخاشگری و نزاع ناشی از ناکامی اجتماعی در افراد است که برنامه ریزی برای مدیریت این مساله می‌تواند آمارهای این مقوله را کاهش دهد.

امان الله باطنی افزود: بر اساس نظریه‌های روانشناسی اجتماعی، رفتار پرخاشگرانه همیشه بر وجود ناکامی پیشین دلالت می‌کند.

وی افزود: در تهران، خراسان رضوی و اصفهان که در رتبه‌های اول تا سوم نزاع قرار دارند زندگی گران‌تر، سبد هزینه خانوار نحیف‌تر و نرخ بیکاری نیز بیشتر است.

این جامعه شناس ادامه داد: در طرح‌های رصد و پایش سرمایه اجتماعی به ترتیب رتبه این سه استان ۳۱، ۳۰ و ۲۹ است؛ به این معنا که این استان‌ها سه رتبه نخست در افول سرمایه اجتماعی نیز هستند.

وی با بیان اینکه هرچه سرمایه اجتماعی کمتر باشد شاهد نزاع خیابانی بیشتری هستیم، افزود: سرمایه اجتماعی شامل سه عنصر انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد است و هنگامی که این سه عنصر افول می‌کند جامعه بی دفاع می‌شود و نزاع‌های خیابانی در آن افزایش می‌یابد.

باطنی گفت: بر اساس فرضیه ناکامی-پرخاشگری؛ هرچه انگیزه رفتار ناکام شده قوی‌تر باشد ناکامی بیشتر و فشار برای پرخاشگری نیز بیشتر خواهد بود.

وی افزود: از سوی دیگر بر اساس نظریه ‘آستانه تحمل تمدنی’ از نوربرت الیاس، هرچه تمدن بیشتر شود آستانه تحمل تمدنی پایین می‌آید، از این رو در سه استان تهران، خراسان رضوی و اصفهان که به لحاظ تمدن شاخص هستند این آستانه پایین‌تر است و به همین دلیل نزاع خیابانی بیشتری را مشاهده می‌کنیم.

وی گفت: در این سه استان شهروندان به سبب میل بیشتر به پیشرفت؛ انگیزه ناکام شده قوی‌تری دارند بنابراین فشار برای پرخاشگری نیز بیشتر است.

این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: بر اساس نظریه ناکامی-پرخاشگری هرچه تعداد ناکامی‌ها بیشتر باشد پاسخ پرخاشگرانه شدیدتر خواهد بود.

وی تعدد و شکست تصمیم‌های نافرجام برای ازدواج، افزایش ازدواج‌های منجر به طلاق و میزان تغییرشغل نیروهای فعال جامعه را از جمله ناکامی‌های شاخص جوامع امروز دانست که پاسخ پرخاشگرانه شدیدتری نیز بدنبال خواهد داشت.

باطنی با بیان اینکه سال گذشته ۳۳ درصد معادل یک سوم مراجعه به پزشکی قانونی در سراسر کشور مربوط به زنان بوده است، افزود: بر اساس پژوهش‌ها برخی مسائل از جمله تجرد قطعی دو سوم جامعه زنان و نرخ بیکاری دانش آموختگان زن بر شدت یافتن ناکامی اجتماعی در میان آن‌ها مؤثر بوده است.

وی اضافه کرد: در جامعه شناسی کارکردگرا، فراگیر شدن پدیده نزاع خیابانی بی نظمی اجتماعی قلمداد می‌شود که کژکارکردهای نهادهای بنیادین اجتماعی آن را به وجود آورده است.

باطنی افزود: به عنوان مثال طلاق در نهاد خانواده، نارضایتی شغلی و کنکور محور بودن نهاد مدرسه در نهایت منجر به افزایش خشونت و نزاع خیابانی شده است.

این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: جامعه شناسی تعارض گرا اما نزاع‌های خیابانی را ناشی از تعارض بر سر قدرت، ثروت و منزلت می‌داند که نوعی شکاف طبقاتی، قومی، نسلی، مذهبی و سیاسی است.

باطنی با بیان اینکه در بستر جامعه شناسی تعامل گرا، نزاع‌های خیابانی ناشی از تغییر معناها در ذهن جامعه است، افزود: این تغییراتِ معنایی تاب آوری جامعه را هدف گرفته، امید آن را زایل کرده و آن را بی قرارتر از گذشته کرده است.

این جامعه شناس ادامه داد: کاهش نزاع خیابانی نیازمند اقدامات کالبدی و اجتماعی بطور همزمان است.

وی افزود: این موضوع که روزانه آمار قابل توجه از نزاع خیابانی به خاطر جای پارک اتفاق می افتد را می‌توان با افزایش پارکینگ‌های شهری یا تعبیه پارکومترها و یا حتی اصلاح هندسی معابر از نظر کالبدی کاهش داد.

باطنی گفت: از نظر اجتماعی نیز در این رابطه نیازمند افزایش امید در سطح جامعه هستیم تا فرد در برابر نزاع رواداری بیشتری از خود نشان دهد.

بر اساس گزارش پزشکی قانونی، از ابتدای امسال تا پایان دی، استان‌های تهران با ۸۷ هزار و ۳۰۶، خراسان رضوی با ۴۴ هزار و ۸۲۴ و اصفهان با ۳۵ هزار و ۵۵۰ مصدوم بیشترین و استان‌های ایلام با ۲ هزار و ۸۵۱، بوشهر با سه هزار و ۲۸۵ و خراسان جنوبی با سه‌هزار و ۳۶۸ مصدوم کمترین تعداد مراجعان نزاع را داشته‌اند.