میراث جهانی که همچنان بار سنگین تخریب و مرمت را به دوش می‌کشد

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، اصفهان به شهر گنبدهای فیروزه‌ای در جهان شهره است و شاید بتوان گفت کمتر کسی در جهان هست که اصفهان را بشناسد و عکس گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را ندیده باشد چراکه این مسجد و خصوصاً گنبد آن فارغ از بحث شاهکار معماری و هنری و همچنین زیبایی خیره‌کننده، به‌ نوعی یکی از نمادهای اصفهان شده است.

اما حدوداً از یک­سال پیش در پی مرمت بخش‌هایی از این گنبد تاریخی، حرف‌ و حدیث‌هایی و نقد و نظراتی از سوی کارشناسان و متخصصان مربوطه تحت عنوان مرمت غیراصولی و تخریب گنبد مطرح شد که البته واکنش و پاسخگویی برخی از مسؤولان میراث فرهنگی اصفهان و مسؤولان پروژه را هم درپی داشت، اما  این پاسخ های مطرح شده تا امروز نتوانسته منتقدان مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله قانع کند از همین رو  این بحث‌ها همچنان ادامه دارد تا جایی که عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم طی بازدید از این گنبد، به این موضوع واکنش نشان داده و بر جدی بودن نیاز این اثر تاریخی به مرمت و توجه جدی، تأکید کرد.

آسیب‌های جدی در انتظار گنبد مسجد شیخ لطف‌الله در سایه غفلت مسؤولان

مقتدایی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به‌ فرد این گنبد و شهرت جهانی آن ابراز کرد: معتقدم یکی از کارهای مهمی که باید به‌ سرعت انجام دهم این است که کل مسؤولان میراث فرهنگی کشور و شخص رئیس‌جمهور و هیأت دولت را مطلع کنم، گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، نیازمند رسیدگی آنی است و اگر امکانات لازم در طی یک الی ۲ ماه آینده و به‌ صورت عملیاتی محقق نشود، به‌  محض هرگونه بارندگی و به‌خصوص بارش برف، این گنبد، آسیب‌های جدی‌تری خواهد دید که شاید جبران آن، چندین برابر هزینه مادی و معنوی، در پی داشته باشد.

نباید اجازه می‌دادیم این گنبد تاریخی به مرمت اضطراری نیاز پیدا می‌کرد

فریماه هوشیار، پژوهشگر و کارشناس ارشد مرمت بنا در خصوص مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان اظهار داشت: برخی از آثار تاریخی ثبت ملی و برخی دیگر ثبت جهانی هستند، آثاری که ثبت جهانی هستند حفاظت پیشگیرانه دارند؛ یعنی باید مدام رصد و آسیب‌ها را شناسایی کنیم و نگذاریم آثار به مرمت اضطراری نیاز پیدا کنند.

کارشناس مرمت بنا ادامه داد: در سفری که رئیس‌جمهور در حدود پنج سال پیش به اصفهان داشتند، ۴ میلیارد تومان بودجه برای مرمت آثار شاخص اصفهان و به‌ خصوص آثار میدان نقش‌جهان تخصیص یافت که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان چند ماه بعد خبر دریافت نصف بودجه را اعلام کرد اما باگذشت ۵ سال، آثار شاخص از جمله این دو مسجد در صف مرمت قرار نگرفتند و به نقطه‌ای رسیدیم که اگر اکنون مرمت انجام نمی‌شد این آثار فرو می‌ریخت.

وی با بیان اینکه گزارش و طرح مرمتی برای گنبد مسجد شیخ لطف‌الله تهیه نشده تصریح کرد: زمانی که اثری احتیاج به مرمت دارد، گروهی شامل باستان‌شناس، نقشه‌بردار، کارشناس مرمت آثار تاریخی و مهندس عمران باید گزارش‌های خود را داده و طرح مرمت تهیه کنند اما در این خصوص گزارش و طرح مرمتی تهیه نشده درصورتی‌که باید حتی برای آثار پیش‌پاافتاده نیز طرح مرمت تهیه شود که پیمان‌کار یا کسی که می‌خواهد طرح را اجرا کند از روی طرح پیش برود.

پیمانکار این پروژه در زمینه کاشی‌کاری متخصص نیست

هوشیار در ادامه افزود: اما رئیس پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان مدعی است که طرح مرمت قبل از مرمت تهیه نمی‌شود و حین آن تهیه می‌شود و از طرف دیگر می‌گوید «من نیازی نمی‌بینم گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را به کسی دهم و به تشخیص خود رفتار می‌کنم»، پیمانکار این پروژه استاد رضایت است که در زمینه طاق‌زنی تبحر داشته و احتمالاً گنبد هم بتواند بزند اما در زمینه کاشی‌کاری متخصص نیست.

کارشناس مرمت بنا با اشاره به این‌که پیمان‌کاران گزارش مکتوب و مستندی در اختیار متخصصان این حوزه قرار نداده‌اند، اذعان کرد: این در حالی است که برای مرمت چنین آثاری باید گزارش‌های متعدد در مراحل مختلف پیش از مرمت، حین مرمت و پس‌ از آن ارائه شود، این موضوع در دنیا کاملاً مرسوم است و گروه‌های مختلف مراحل مرمت را با توجه به گزارش‌های ارائه‌شده از نزدیک مشاهده کرده و در صورت لزوم نقد و نظر هم ارائه می‌دهند که این اتفاق تاکنون برای گنبد شیخ لطف‌الله نیفتاده است.

وی تأکید کرد: به‌ جز اشکالاتی که در خود سازه پایه وجود دارد مثل نشست پی، رطوبت، ترک ۴۵ درجه در محراب و… بدون رفع این موارد رأی به ضرورت مرمت گنبد داده شد، ادعای میراث فرهنگی پس از مرمت یک قسمت و تغییر رنگ قسمت مرمت‌شده این بود که هنگام باران، قسمت‌های مرمت‌شده با باقی بخش‌ها همرنگ خواهد شد که نشد، پس‌ از آن هم مشاهده کردیم که برف هم بر روی قسمت مرمت‌شده ننشست و این سؤال مطرح شد که از چه ماده‌ای استفاده شده که با جواب‌های متناقض روبه‌رو شدیم.

در خصوص استفاده از مواد مضر برای کاشی‌ها جواب قانع‌کننده داده نشد

هوشیار یادآور شد: یک‌بار مطرح شد که روغن بزرک زده شده، بار دیگر گفتند پی گوسفند استفاده شده و تاکنون دقیق نگفته‌اند که از چه موادی استفاده شده و مشخص هست که از مواد نانو آب‌گریز استفاده شده که این مواد وارد ملات شده و به کاشی فشار وارد می‌کند و فوق‌العاده مضر است، بنابراین می‌بینیم که تاکنون به همین چند مورد مهم جوابی قانع‌کننده داده نشده و دقیق مشخص نیست چه کارهایی صورت گرفته، به‌ علاوه مشاهده می‌کنیم که نقش‌های گنبد، مثل لچک و ترنج‌ها باهم چفت نشده است.

کارشناس مرمت بنا همچنین ابراز کرد: از ابتدای مرمت قرار بود گروهی عکس دقیق از مراحل مرمت تهیه کنند که تاکنون این کار صورت نگرفته و اجازه ورود منتقدین برای بازدید از گنبد داده نشده است، متأسفانه خبرهای رسیده حاکی از این است که مرمت ترک بعدی بنا با همان سبک سیاق و با همان گروه ادامه پیدا می‌کند و متخصصان حوزه کاشی می‌گویند که چون بین مرمت فاصله افتاده، تا رسیدن ترک‌ها به یکدیگر مشکلاتی پیش خواهد آمد و حتی ممکن است که یک ترک هم اضافه شود و این موجب به هم ریختن اصالت گنبد می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: خانم خطابخش در یکی از مصاحبه‌ها خود اذعان کرد که «مرمت آثار تاریخی در اصفهان موروثی شده و ما به این نتیجه رسیده‌ایم که پدرهایی که معماران برجسته‌ای هستند اسرار این فن را تنها به فرزندان خود بروز می‌دهند ما هم تصمیم داریم این کار را انجام دهیم» اما مسؤولی که این اظهارنظرها را ارائه می‌کند، می‌توان با نظارت یک سیستم درست به چالش کشاند.

هوشیار با اشاره به این‌که یکی از نظارت‌هایی که باید نسبت به این مرمت مدام صورت بگیرد حضور کاشی‌کار و کاشی‌تراش‌های برجسته و نظارت آن‌ها بر پروژه است، عنوان کرد: البته شنیده شده که جدیداً ناظرانی برای این موضوع قرار داده‌اند که یکی از آن‌ها آقای جعفری زند و باستان‌شناس است، البته باستان‌شناسی یکی از قسمت‌های این پروژه و گروه نظارت است.

سبک و سیاق مرمت همچون سابق  ادامه دارد

کارشناس مرمت بنا خاطرنشان کرد: طبق صحبت‌های انجام‌شده از طرف مسؤولان این پروژه و مصاحبه‌هایی که انجام داده‌اند این‌طور پیدا است که دوباره همان سبک و سیاق مرمت را ادامه داده و گنبد را بی‌رنگ کنند، چراکه ساییدگی ایجاد کردند، طبق ادعای این مسؤولان، چون دوغاب گچ داده شده با سیم کشیدن رنگ کاشی را از بین بردند.

مرمت بنای تاریخی نیازمند بخش آکادمیک و تجربی بصورت همزمان است

وی در ادامه بابیان این‌که افرادی که باید برای نظارت مداوم از مراحل مرمت گنبد حضورداشته باشند، آسیب‌شناس بنای تاریخی، متخصص سازه (تاریخی)، متخصص مرمت آثار تاریخی، استادکارهای قدیمی، باستان‌شناس، کاشی تراش و … هستند ادامه داد: درواقع بخش آکادمیک و تجربی باید در کنار هم قرار بگیرند، طبق گفته دکتر حجت، این گنبد خراب شده و لچک و ترنج‌ها را نتوانسته‌اند چفت کنند و اخیراً که با ایشان صحبت کردم هم بر روی صحبت خود بوده و بسیار هم عصبانی هستند و گفتند این‌ها هر کاری که بخواهند، انجام می‌دهند.

کل جهان می‌توانند در مورد این گنبد نظر بدهند و یا نسبت به آن حساس باشند

هوشنگ رسام نیز با بیان این‌که وقتی یک بنا و یا یک اثر تاریخی به ثبت جهانی می‌رسد، بدان معناست که این اثر متعلق به کل جهان است، اظهار داشت: مجموعه میدان نقش‌جهان مجموعه‌ای است که به ثبت آثار جهانی یعنی یونسکو رسیده و کل جهان می‌توانند درمورد این میدان نظر بدهند و یا نسبت به آن حساسیت نشان دهند، باتوجه به آنچه مطرح شد، زمانی که چنین اثر تاریخی وجود دارد، آیا نباید هنگام مرمت و یا تعمیر آن و یا یکی از این مجموعه‌های هنری این اثر، طرح مرمت داشته باشیم؟

پیشکسوت مرمت و کاشی‌کار با اشاره به این‌که کار گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، کار کاشی‌کاری است ادامه داد: نسبت به کار کاشی‌کاری و مرمت کاشی تاکنون در هیچ فضای علمی صحبت نشده اما در فضای تجربی مورد مرمت آن صحبت‌هایی بوده است، گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به‌عنوان تنها گنبد یک جداره، از اهمیت بالایی در خصوص تعمیر و مرمت برخوردار است و آبروی ما ایرانیان و هنرمندان در اصفهان درگرو مرمت چنین اثر تاریخی است؛

رسام افزود: وقتی می‌خواهیم یک اثر تاریخی با این وضعیت را تعمیر کنیم، باید پیش از آن‌که مرمت و یا تعمیر آغاز شود، یک گروه از بهترین کارشناسان خبره در حوزه‌های مختلف کاشی تراشی، مرمت کار، کاشی‌سازان و… جمع می‌شدند و با آن‌ها تبادل فکر و نظر انجام می‌شد و سپس با جمع نظرات ارائه‌شده از سوی کارشناسان و متخصصان یک طرح مرمتی ارائه می‌شد.

وی تصریح کرد: در طرح مرمتی، تعدادی از کارشناسان میراث فرهنگی با در نظر گرفتن موضوعات متعدد همچون نحوه تکنیک کار بر روی گنبد، ابعاد و وضعیت گنبد و تمام کاشی‌ها، آنالیز و بررسی آجرهای گنبد و بررسی ملات زیر کاشی‌ها در بهترین آزمایشگاه‌ها، مشخص می‌شود که در ۴۰۰ سال پیش از چه موادی در ملات این سازه استفاده شده است، هر بنا تاریخی که بخواهد مرمت و یا تعمیر شود، در قدم نخست باید آسیب‌شناسی بر روی آن صورت بگیرد، آسیب‌شناسی از سازه پایین و از اطراف گنبد آغاز می‌شود و تمام اطراف گنبد را باید در بر گرفته و بررسی می‌شد و پس از بررسی‌های علمی از بین کاشی‌تراشان و کاشی‌سازان اصفهان و حتی کشور دعوت و از بین آن‌ها یک نفر را برای مرمت و تعمیر انتخاب می‌کردند.

رسام یادآور شد: این گنبد در سال ۱۳۱۳ توسط استاد غفار آجرتراش و طراحی استاد نصرالله طراح که یکی از بهترین طراحان نقشه فرش اصفهان بودند، تعمیر شد و مجدد در سال ۱۳۶۵ به دلیل این‌که آسیب جدی دیده بود توسط استاد محمد مصدق‌زاده که پسر استاد غفار آجرتراش بود و گروهی از متخصصان این حوزه به‌ صورت موضعی مرمت شد.

بی‌قانونی بابیان این‌که «نیازی به نظارت ندارد»

پیشکسوت مرمت و کاشی‌کار تأکید کرد: این گنبد ۸ ترک و ۱۶ نیم ترک یک جداره است و نکته مهم این‌که با حضور تمام استادان اصفهان همچون دکتر منتظر، فرشته‌نژاد و بسیاری از کاشی‌کاران و رئیس هنرمندان و صنایع‌دستی اصفهان، جلسه تشکیل شد و این موضوعات مطرح شد، اول باید از تعدادی از بهترین متخصصان و هنرمندان و عالمانی که در این کار تبحر دارند، دعوت می‌کردند و یک طرح جامع علمی با عنوان طرح مرمتی به دست می‌آوردند و با نظارت عالی کار را آغاز و ادامه می‌دادند، هر اثر هنری که بنا هست مرمت شود، به‌ خصوص اثری که ثبت جهانی شده باید دارای چندین ناظر در مراحل انجام مرمت باشد و این مطلب که مطرح شود یک استاد بنایی را انتخاب کرده‌اند که نیازی به نظارت ندارد، درواقع یک نوع بی‌قانونی است.

وی همچنین ابراز داشت: این‌ها به علت اینکه نمی‌دانستند چه کاری باید انجام دهند و فکر می‌کردند کاری که انجام می‌دهند یک کار مرمتی اصولی است، از تمام کاشی‌هایی که برچیده بودند غالب گرفتند و روی قالب چیدند و طرحی که برداشته شد هم اشکال دارد، درصورتی‌که اگر معرق تراش بود، خودش متوجه می‌شد کجاها چه کمبودهایی وجود دارد و چه جاهایی را باید با کاشی و چه جاهایی را باید با آجر درست کند چراکه زمینه این گنبد آجر و حرکت اسلیمی‌ها و گل‌بوته‌ها لعاب سیلیس یا لعاب کاشی دارد ولی خود گنبد لعاب نیست.

آن‌قدر این کار خراب بوده که روی گنبد دو مرتبه گچ ریختند

رسام اذعان کرد: از همین رو وقتی‌که کاشی‌ها را از روی گنبد برچیدند و روی قالب پیاده کردند و سپس دوغاب ریخته و سرجایش گذاشتند، بین این‌ها فاصله افتاد و برای رفع این مشکل، دوغاب گچ را بر روی گنبد ریختند که اصلاً معنا و مفهومی ندارد، اما در گنبدهای بزرگ می‌بینیم وقتی کاشی‌کار روی گنبد کار می‌کند و این‌ها را از روی قالب بلند می‌کنند و کنار هم قرار می‌دهند، بین آن‌ها فاصله‌ای وجود ندارد که بخواهند دوغاب گچ بریزند و آن‌قدر این کار خراب بوده که روی گنبد دومرتبه گچ ریختند و نمی‌دانستند که بین فاصله‌ها باید کاشی بتراشند و کاشی قرار دهند و یا آجر بتراشند و آجر قرار دهند.

پیشکسوت مرمت و کاشی‌کار با اشاره به نظرات کارشناسان مربوطه در این رابطه افزود: همین‌طور که دکتر حجت و مهندس منتظر و دکتر فرشته‌نژاد و کاشی‌کاران متبحر متذکر شده‌اند، لازم است که گروهی از کاشی‌کاران خبره ایران و جهان را جمع می‌کردند تا بدانند به چه طریقی کار کنند و این‌ها هم توضیح لازم را خدمت مسؤولان این پروژه می‌دانند تا یک طرح مرمت عالی ایجاد شود و پس‌ از آن مجدد شروع کنند به کار کنند اما این‌ها پس‌ از اینکه روی گنبد را دو مرتبه خراب کردند و گچ ریختند، دیدند که گنبد سفید شد و زمانی که آن را پاک کردند بازهم سفید بود و به همین جهت روی آن روغن برزک مالیدند، اما وقتی روغن برزک بر روی گنبد مالیده می‌شود هم لعاب‌ها مات می‌شود و هم اینکه راه تنفس گرفته می‌شود.

احتمال اینکه مسجد شیخ لطف‌الله از سازمان جهانی خارج شود وجود دارد

وی خاطرنشان کرد: تمام جواب‌هایی که از سوی مسؤولان پروژه طی جلساتی که با حضور مسؤولان قوه قضاییه، آقای الهیاری، معاون استانداری، رئیس صنایع‌دستی اصناف اصفهان، اساتید دانشگاه‌ها و… ارائه شد این بود که داربست بزنند روی گنبد و از تمام خبرنگاران و منتقدین و متخصصان این حوزه دعوت کنند تا از نزدیک هرچه کار کرده‌اند را ببینیم و عیوب آن را بررسی و پس‌ از آن یک طرح مرمتی عالی برنامه‌ریزی و طراحی شود و کار ادامه پیدا کند که تاکنون این کار انجام نشده، این گنبد آبروی ایران و اصفهان بود که با ندانم‌کاری از بین رفت، در تماس تلفنی با دکتر حجت ایشان گفتند اگر این کار به نحو احسن درست نشود احتمال اینکه این اثر از سازمان جهانی خارج شود وجود دارد.

رسام بیان کرد: مسجد شیخ لطف‌الله دارای دو کانال است که یکی از این کانال‌ها به قهوه‌خانه تبدیل‌شده است و کانال دیگر هم تبدیل به نمایشگاه کرده‌اند و یا اینکه چرا پشت مسجد شیخ لطف‌الله باید یک خیابانی با عنوان خیابان آقا نجفی ایجاد شود، ضرباتی که به این مسجد می‌خورد جبران‌ناپذیر است از همین رو ابتدای امر باید ایراد و مشکلاتی از این قبیل را برطرف می‌کردند و راه تنفس این مسجد را باز می‌کردند، اگر قرار بود این مکان‌ها تبدیل به قهوه‌خانه یا نمایشگاه شود و آسیبی به بنا وارد نشود یقیناً ۴۰۰ سال پیش این کار انجام می‌شد.

وضعیت اسفناک گنبد از پایین مشخص نیست

علیرضا جعفری‌زند نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اصفهان در رابطه با مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اظهار کرد: مرمت این بنای تاریخی جدیداً به بنده واگذارشده و هنوز کار مجدداً شروع نشده است، ایرادات گنبد مسجد شیخ لطف‌الله از پایین مشخص نیست بلکه از بالا و نزدیک که مشاهده کنید در وضعیت اسفناکی قرار گرفته و کاشی‌ها از جای خود جدا شده و منافذی ایجاد شده بود که آب باران در گنبد جریان پیدا می‌کرد که این مسأله برای گنبد بسیار خطرناک است.

کارشناس باستان‌شناسی با اشاره به اینکه یک پوسته این گنبد مرمت شد و به دلیل کمبود بودجه متوقف شد، افزود: این مرمت ادامه پیدا خواهد کرد، در بازدیدی که بنده از گنبد شیخ لطف‌الله داشتم گنبد به لحاظ فیزیکی گنبد معاینه شد که چه وضعیتی دارد و اسکن هم انجام گرفت، بنابراین با ادامه عملیات مشکل رفع خواهد شد، اگر گنبد در همین وضعیت موجود رها شود ممکن است در مدت کوتاهی نه‌تنها پوشش کاشی که خود گنبد را هم از دست دهیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر فقط روی یک پوسته روی گنبد کار شده است، طبیعتاً اقداماتی ازجمله اسکن لیزری در این راستا انجام‌شده که مرمت گنبد به‌ خوبی انجام و اگر ایرادی هم موجود بوده رفع شود.

جعفری‌زند در رابطه با تفاوت رنگ کاشی‌ها توضیح داد: در سرتاسر دنیا وقتی اثری مرمت می‌شود جلوی آن بنری که تصویر بنا روی آن وجود دارد و تا زمان اتمام مرمت این بنا برداشته نمی‌شود، اما در اصفهان در رابطه با گنبد مسجد شیخ لطف‌الله این اتفاق نیفتاده است، بعد از پایان مرمت طبیعی است که شاهد مقداری اختلاف رنگ باشیم.

مشکلی در رابطه با تفاوت رنگ کاشی‌ها ندیدم

کارشناس باستان‌شناسی ادامه داد: در بازدیدی که بنده از گنبد داشتم مشکلی در رابطه با تفاوت رنگ کاشی‌ها ندیدم، اما گنبد ۱۶ تَرک است که یک تَرک آن مشکل پیداکرده است و باید روند ادامه کار به‌ طوری باشد که به‌ خوبی اجرا شود و به اتمام برسد و مشکلی ایجاد نشود و مثل مدرسه چهارباغ نشود.

وی در پاسخ به این نگرانی که اگر مرمت به‌درستی انجام نگیرد مسجد از ثبت جهانی خارج خواهد شد و واردکردن ایراداتی به اینکه از متخصصان برای تهیه طرح مرمت دعوت نشده است، گفت: به‌ عنوان باستان‌شناس بنا برای بنده بسیار اهمیت دارد که بنا در مرمت اصالت خود را از دست ندهد و نوسازی نشود، یعنی حالت باستانی بودن خود را حفظ کند؛ کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کاشی‌های اصل دوره صفویه است و مثل سایر گنبدها نیست که در زمان رضاشاه برداشته شد و بخش زیادی که کاشی‌ها ریخته شده جایگزین شده بود، هرچند آن‌ها را هم به‌ عنوان یک کاشی تاریخی می‌شناسم که امروز نمی‌توان آن‌ها را تولید کرد.

جعفری‌زند خاطرنشان کرد: در گنبد شیخ لطف‌الله کاشی‌های اصل را که قابل‌استفاده بوده و نه لعاب پریده‌ها را تمیز کرده‌اند، امید دارم و دقت خواهیم کرد که مسائل تخصصی در آن رعایت شود.

وی اضافه کرد: در مرمت بنا متخصص و کارگر وجود دارد که فرمان و سکان کار را متخصص دست می‌گیرد، برای کاشی‌ها هم از کاشی‌کارهایی استفاده خواهد شد که به سبک سنتی کار می‌کنند، اما این باید مدیریت شود، چراکه احاطه لازم را به بناهای تاریخی ندارد.

در هیچ کجای دنیا مرمت کار متخصص در حوزه کاشی‌کاری وجود ندارد

جعفری‌زند با اشاره به اینکه در هیچ کجای دنیا مرمت کار متخصص در حوزه کاشی‌کاری وجود ندارد، ابراز کرد: در تمام بناهای تاریخی این‌طور است ما از کسانی کمک می‌گیریم که سنتی کار کرده‌اند و خودمان هم به‌ عنوان متخصص نظارت داریم.

کارشناس باستان‌شناسی با تأکید بر اینکه هر کس باید در حوزه تخصصی خود اظهارنظر کند، عنوان کرد: امروزه وقتی موردی تخصصی همچون این موضوع پیش می‌آید همه افراد بدون داشتن پیشینه و تجربه اظهارنظر می‌کنند و با این موضوع احساسی برخورد می‌کنند.

وی در ادامه ابراز کرد: در کشور ما بناها و خانه‌های تاریخی را بازسازی کرده و نامش را مرمت می‌نامند، بنابراین باید متخصص اظهارنظر کند و نه افرادی که اطلاعی ندارند چون از جزئیات اطلاع ندارند، این‌ها فقط با نگاه کردن احساسی برخورد می‌کنند.

جعفری‌زند با تأکید بر اینکه مسجد شیخ لطف‌الله نگین میدان امام (ره) است، گفت: زیبایی میدان امام (ره) به گنبدهای آن است، طبیعتاً همه حساس هستند که همان‌طور که هست حفظ شود، ما تمام تلاش خود را در راستای مرمت درست می‌کنیم.

انتقادات درست روند بهتری به مرمت می‌دهد

کارشناس باستان‌شناسی اضافه کرد: نقد نباید بیمار باشد بلکه باید نقد درست باشد، اگر رزومه افرادی که نقد می‌کنند را ببینیم خودشان تخریب‌کننده بسیاری از آثار بوده‌اند، ایراد گرفتن کار آسانی است، اما پشت انتقاد باید یک نتیجه درست و مثبت باشد.

وی بیان کرد: خود من یکی از منتقدان اصلی مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله بوده‌ام، یکی از اقداماتی که در رابطه با مرمت صورت می‌گیرد این است که کار کارشناسی صورت گرفته و بعد اعلام می‌کنند که ما این اقدامات را انجام داده‌ایم، اما در رابطه با مسجد شیخ لطف‌الله این اقدام انجام نشد و باعث شد این انتقادات شکل بگیرد، بنابراین روش درست نبود.

جعفری در پایان گفت: امتحان‌های خوبی را در گنبد مسجد امام و مدرسه چهارباغ پس نداده‌ایم و چندین سال است که داربست‌های آن پایین نیامده است، بنده خودم اظهار نگرانی می‌کنم که در رابطه با گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هم همین مشکل ایجاد شود، بنده حق می‌دهم نگرانی باشد، چون خودم نگران بودم این گنبد هم به سرنوشت ۲ گنبد مسجد میدان امام (ره) و مدرسه امام صادق (ع) مبتلا شود و سالیان دراز داربست‌ها باقی بماند، همین انتقادات باعث شد روند بهتری پیدا کند و بنده امید دارم درنتیجه به اقدامات خوبی برای حفظ گنبد منجر شود.

از بایدهای بی‌مخاطب تا عدم پاسخگویی

با توجه اهمیت آثار تاریخی اصفهان از جنبه‌های مختلف برای مردم اصفهان، کارشناسان گوناگون این حوزه و حتی مردم جهان، به نظر می‌رسد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، همان‌گونه که مدیرکل این اداره، فریدون الهیاری سال گذشته بیان داشته بود که «باید افرادی که در این زمینه اظهارنظر کرده‌اند، با حضور در محل مذکور و مشاهده و بررسی دقیق از فرآیندهای مرمت، کارشناسانه، مطلع و دقیق نظراتشان را مطرح کنند» بستر حضور کارشناسان و منتقدان این امر را در محل مرمت فراهم کرده و در فضایی کاملاً علمی، کارشناسی و تخصصی به این مهم بپردازند که البته تاکنون محقق نشده است.

همچنین فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) که در سال گذشته عنوان کرده بود «برای انجام پروژه در بناهایی که ثبت جهانی شده‌اند، باید قبل از شروع کار و انتخاب پیمان‌کار، معاون میراث فرهنگی و ثبت جهانی در جریان باشند که البته در حین پروژه، کارشناسان جهانی از این بناها بازدید کرده و آن را تأیید می‌کنند که در مورد مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هم این اتفاق افتاده و به تأیید رسیده است و یکی از بهترین استادکارهای استان روی این پروژه کارکردند»، البته قابل ذکر است که در روزهای اخیر با پیگیری های انجام شده تماس و شنیدن پاسخ های مدیرپایگاه میراث جهانی میدان امام(ره) میسر نشد.