دندان معدن در جان کرکس

کوهستان کرکس در شهرستان نطنز یکی از مهم‌ترین کانون‌های زیستی و منابع آبی فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود. این منطقه به سبب موقعیت زمین‌شناسی، تنوع اقلیم و گونه‌های نادر جانوری، نقشی حیاتی در تعادل اکولوژیکی استان اصفهان دارد. در سال‌های اخیر، گسترش فعالیت‌های معدنی در این محدوده نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان مردم و کارشناسان محیط زیست ایجاد کرده است. فعالان محلی و اعضای شوراهای شهر و روستا معتقدند که صدور مجوزهای جدید معدنی نه‌تنها خلاف مصوبات شورای عالی معادن است، بلکه تهدیدی جدی برای منابع طبیعی و آینده اکوسیستم منطقه به شمار می‌آید.

موقعیت جغرافیایی و اهمیت زمین‌شناسی کوه کرکس

به گزارش اخبار اصفهان کوه کرکس با ارتفاع بیش از ۳۸۰۰ متر از سطح دریا در شمال استان اصفهان واقع شده و بخشی از رشته‌کوه‌های مرکزی ایران است. این منطقه با دارا بودن سنگ‌های آذرین قدیمی و منابع معدنی غنی، همواره مورد توجه معدن‌کاران بوده است. از منظر زمین‌شناسی، این کوهستان بخشی از کمربند متالوژن نطنز محسوب می‌شود که دارای ذخایر قابل توجهی از سنگ‌های تزئینی، فلزات سنگین و مواد معدنی صنعتی است. اما استخراج بی‌رویه و بدون ارزیابی‌های دقیق زیست‌محیطی موجب فرسایش خاک، آلودگی منابع آبی و تخریب چشم‌انداز طبیعی شده است.

اهمیت منابع آب کوهستان کرکس

به گفته کارشناسان، کوه کرکس یکی از تولیدکنندگان اصلی آب شیرین در مرکز ایران است. سالانه معادل دو برابر حجم آبی که از حوضه زاینده‌رود منشأ می‌گیرد، از سفره‌های زیرزمینی و چشمه‌های این کوهستان تأمین می‌شود. این ظرفیت آبی نقش حیاتی در تأمین آب کشاورزی، صنعتی و شرب بخش‌های مختلف اصفهان دارد. هرگونه برداشت غیر اصولی از منابع معدنی، سبب نفوذ مواد آلاینده به لایه‌های آب‌دار و کاهش کیفیت آب می‌شود که در نهایت امنیت آبی منطقه را تهدید می‌کند.

نارضایتی عمومی و اعتراضات مردمی

در ماه‌های اخیر، اهالی بخش مرکزی نطنز و روستاهای اطراف با ارسال نامه‌ها و برگزاری تجمعات محلی، خواهان توقف صدور مجوزهای جدید معدنی شده‌اند. آنان تأکید دارند که اجرای رأی شورای عالی معادن مبنی بر ممنوعیت صدور یا تمدید مجوزها باید با فوریت عملی شود. این مطالبه مردمی انعکاسی از نگرانی عمیق نسبت به آینده کشاورزی، حیات‌وحش و سلامت محیط زیست است.

دیدگاه اعضای شورای شهر و روستا

یحیایی، یکی از اعضای شورای شهر طرق‌رود نطنز، اعلام کرده که بیش از ۶۰ معدن فعال در محدوده شهرستان نطنز فعالیت دارند که حدود ۲۰ مورد از آنها در منطقه طرق‌رود واقع شده‌اند. وی هشدار داده است که عدم رعایت محدودیت‌های قانونی از سوی برخی بهره‌برداران معدنی موجب تشدید تخریب زیست‌محیطی شده است. صادقیان، عضو دیگر شورا نیز اشاره کرده که طبق دستورالعمل شورای عالی معادن، تمدید هرگونه مجوز باید تا بررسی دقیق اثرات زیست‌محیطی متوقف بماند، اما تاکنون هیچ اقدام اجرایی مؤثری صورت نگرفته است.

نقض حریم قانونی و تهدید سکونتگاه‌های انسانی

رضایی، رئیس شورای اسلامی روستای اوره، از بی‌توجهی معادن نسبت به حریم‌های ایمنی سخن گفته است. طبق ضوابط قانونی، هر معدن باید حداقل فاصله ۵۰۰ متری از مناطق مسکونی داشته باشد، اما طبق گزارش‌های محلی، حدود ۹۰ درصد از معادن این فاصله را رعایت نکرده‌اند. برخی منازل و مزارع در محدوده عملیات معدنی واقع شده‌اند و اهالی از لرزش زمین، گرد و غبار و آلودگی صوتی رنج می‌برند. این شرایط علاوه بر تهدید سلامت ساکنان، منجر به کاهش ارزش اراضی کشاورزی و مهاجرت روستاییان شده است.

آثار زیست‌محیطی و نابودی تنوع زیستی

کوه کرکس زیستگاه گونه‌های نادری از پرندگان شکاری، خزندگان و پستانداران کوهستانی است. فعالیت‌های انفجاری، تردد ماشین‌آلات سنگین و انباشت باطله‌های معدنی، زیستگاه بسیاری از این گونه‌ها را تخریب کرده است. در نتیجه، تراکم جمعیت جانوران وحشی کاهش یافته و روند مهاجرت اجباری آن‌ها به مناطق دیگر شدت گرفته است. کارشناسان تأکید دارند که استمرار فعالیت‌های مخرب می‌تواند به فروپاشی اکوسیستم منطقه و نابودی کامل تعادل بوم‌شناختی بیانجامد.

تحلیل اقتصادی در برابر خسارت‌های زیست‌محیطی

اگرچه استخراج معدن از منظر اقتصادی منبعی برای اشتغال‌زایی و تولید مواد خام به شمار می‌رود، اما در مناطقی چون کرکس، زیان‌های ناشی از نابودی منابع طبیعی به مراتب سنگین‌تر از منافع اقتصادی کوتاه‌مدت است. تخریب مراتع، فرسایش خاک و آلودگی آب‌ها هزینه‌های سنگینی برای دولت و مردم تحمیل می‌کند. بنابراین، توسعه پایدار و تکیه بر فناوری‌های ایمن معدنی باید جایگزین روش‌های سنتی و پرخطر استخراج شود.

نقش هوش مصنوعی در پایش محیط زیست

در سال‌های اخیر، استفاده از هوش مصنوعی در حوزه محیط زیست به یکی از راهکارهای نوین برای مدیریت مناطق حساس بدل شده است. سیستم‌های مبتنی بر یادگیری ماشین می‌توانند از تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های سنجش از دور برای شناسایی تخلفات معدنی، تغییرات کاربری زمین و فرسایش خاک استفاده کنند. اجرای چنین سامانه‌هایی در منطقه کرکس می‌تواند با تحلیل داده‌های مکانی، روند تخریب زیست‌محیطی را در زمان واقعی پایش کرده و هشدارهای دقیقی به نهادهای مرتبط ارائه دهد.

ضرورت اجرای قوانین و نظارت مستمر

اجرای دقیق مصوبات شورای عالی معادن، تدوین برنامه جامع حفاظت از کوهستان کرکس و ارتقای نقش مشارکت مردمی از جمله نیازهای فوری در مدیریت بحران کنونی است. محیط زیست منطقه‌ای باید با همکاری دستگاه‌های محلی، نحوه فعالیت معادن را تحت نظارت هوشمند قرار دهد. همچنین ایجاد مناطق حائل حفاظتی و تعیین ظرفیت برداشت مجاز برای هر معدن می‌تواند از تشدید تخریب جلوگیری کند.

آینده‌ای برای کرکس بدون معدن‌کاوی بی‌رویه

کوهستان کرکس میراث طبیعی ارزشمند و شاکله اکولوژیکی استان اصفهان است. ادامه روند فعلی معدن‌کاوی بدون توجه به اصول زیست‌محیطی، تهدیدی برای حیات منطقه، منابع آبی و زندگی مردم خواهد بود. دستیابی به توسعه پایدار در این منطقه تنها از مسیر احترام به حریم طبیعت، استفاده از فناوری‌های نوین و اجرای دقیق قوانین زیست‌محیطی ممکن است. اکنون زمان آن فرا رسیده که مسئولان با نگاه علمی و رویکردی مبتنی بر هوش مصنوعی و سئو محیط زیست، مسیر آینده نطنز و کرکس را به سمت پایداری و هم‌زیستی مسئولانه انسان و طبیعت هدایت کنند.