دادِ دادستان برای میراث اصفهان

سال‌هاست اجرایی شدن طرح‌های مختلف روی بناهای تاریخیِ اصفهان دادِ فعالان میراثی را درآورده است، از خطاهایی که در بحثِ بهسازی چهارباغ مطرح نمود داشتند و دیده نشدند تا تصویبِ تعیین عرصه و حریم محور فرهنگی تاریخی اصفهان که به نظرِمی‌رسد قرار است تا پایانی کارِ ساختِ هتل‌های مجوز گرفته، به عقب انداخته شوند و از سوی دیگر در مقابل اجرایی شدن طرحِ موسوم به گذر آقا نجفی درست در قلب بافت تاریخی اصفهان که به تخریب ده‌ها خانه‌ی تاریخی در عرصه و حریم میدان جهانیِ نقش جهان منجر شد، انگار چشم می‌بندند و آن را طرحی قابل اجرا می‌دانند و در نهایت هم مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله و اعتراض‌های مطرح شده از سوی رسانه‌ها و فعالانِ رسانه‌ای را فتوشاپ‌کاری می‌خوانند تا عرصه را بر منتقدان تنگ کنند.

حتی در مقابل نامه‌ی فعالان میراثی و شکایت به رییس قوه قضاییه، جواب دیگری از آستین بیرون می‌آورند، اما به نظر می رسد بالاخره بعد از گذشت این همه اتفاق و سرو صداهایی که تا امروز بی جواب مانده بودند، جاهایی از داستان برای دادستانِ عمومی اصفهان غیرقابل قبول مانده که او را واداشته تا از وزیر میراث فرهنگی درباره‌ی عملکرد متولیانِ میراثِ اصفهان پاسخ بخواهد.

علی اصفهانی – دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان اصفهان – در نامه ای که ۱۴ تیر خطاب به علی اصغر مونسان – وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – نوشته، آورده است: «احتراما از آنجایی که طی بررسی تخلفات حادث شده در اعطای پروانه و ساخت‌وساز هتل واقع در مجاورت خیابان چهارباغ عباسی مشخص شد، علیرغم اینکه سابق بر این از طرف سازمان میراث فرهنگی وقت (در سال ۱۳۷۶) ضوابط ارتفاعی و کاربری محدوده و حریم محور فرهنگی تاریخی چهارباغ تعیین و ارتفاع مجاز محدوده هشت متر تعیین شده، متأسفانه بر اثر عدم نظارت با قصور یا تقصیر از ناحیه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، ابتدا در کمیسیون ماده ۵ طرح موضوع انجام شده و با وجود تأکید بر ضرورت تأیید نقشه‌ها توسط اداره میراث فرهنگی، نقشه‌ها در واحد غیرمرتبطِ آن اداره کل مُهر و بدون ابلاغ رأی کمیسیون، شهرداری اصفهان مبادرت به صدور مجوز و پروانه ساخت کرده است.

در خصوص موضوع چند نکته حایز اهمیت است:

۱- موضع منفعل اداره کل میراث فرهنگی در کمیسیون ماده ۵ علیرغم اشراف به ملاحظات تاریخی جای تعجب دارد.

۲- عدم ورود جدی وزارت و ادارات تابعه در خصوص توجه به بافت‌های تاریخی و فرهنگی در صدور مجوزهای احداث هتل ها و مهمانسراهایی که با المان‌ها و سمبل‌های فرهنگی و تاریخی مناطق هیچ سنخیتی ندارد (که نمونه اخیر و گذر موسوم به آقانجفی در ضلع شرقی میدان امام اصفهان و نحوه مرمت گنبد شیخ لطف الله و تخریب قلعه صفوی در روستای شهراب بخش زواره، تنها بخشی از موارد پیش‌گفت است و موجب خدشه‌دار شدن اعتماد مردمی به نهادهای متولی شده است.

۳- نامه نگاری‌های متعارض و مبهم اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در خصوص مجاز بودن عملیات اجرایی و اینکه پس از احراز تخلف در ساختار و صدور مجوز هیچ گونه اقدامی انجام نشده (حتی عنوان شده که جهت صدور مجوز مقام وزات نیرو ورود خواهد داشت) در حالی‌که انتظار است تا خود مجموعه میراث فرهنگی در نقش مطالبه‌گری حاضر شود.

۴- بنا به گزارش‌های واصله در محدوده بافت تاریخی محور چهارباغ تخلفات دیگری نیز در زمینه ساخت و ساز صورت گرفته که عملا پیگیری راجع به موضوع انجام شده است.

بنا به مراتب فوق و به منظور صیانت از حقوق عامه در حوزه میراث فرهنگی و در راستای ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور و تبصره ۲ ماده واحده تشکیل از وزارتخانه مقتضی است ضمن صدور دستورات لازم به منظور جلوگیری از تخلفات و پیگیری و مستندسازی و اعلام جرم حسب مورد، مقرر کنید گزارش کامل راجع به موارد پیش‌گفت و اعلام مراتب در خصوص موافقت با ایجاد تغییر در محور و محدوده تاریخی فرهنگی (به تعبیری بازنگری در مصوبات سابق و چراغ سبز جهت اجرای طرح های توسعه شهری) به این دادستانی منعکس شود.»

رونوشت نامه‌ی دادستان اصفهان، به دادستان کل کشور، رییس کل دادگستری استان اصفهان و استاندار اصفهان نیز برای استحضار و به رییس مجمع نمایندگان استان برای استحضار و در صورت صلاحدید، در دستور کار قرار گرفتن نظارت بر موضوعات مشابه، فرستاده شده است.

بر سر تاریخ اصفهان چه آمد؟

شاید بتوان گفت اسکلتِ در حال ساختِ هتل در حریم محور فرهنگی تاریخی اصفهان این بار سبب خیر شد تا دادستانِ عمومی انقلاب، صدای فعالان میراثی را بشنود، صدایی که از احتمالِ کاهشِ عرصه و حریمِ محور فرهنگی تاریخی چهارباغ خبر می داد و به نوعی تعرض به حریم دولتخانه‌ی صفوی محسوب می‌شد، حتی برای فیصله دادن به این سروصدا مدیر اداره کل دفتر ثبت آثار تاریخی وزارتخانه که اواسط خرداد ماه برای آغازِ بررسی طرحِ «بازنگری محور فرهنگی تاریخی اصفهان» که ابلاغیه دهه ۷۰ را دارد، به اصفهان می رود.

اما نکته جالب توجه در این میان صحبت هایی است که از سال ها قبل برای ثبت جهانی این محور مطرح شد و به نظر می رسد حالا متولیانِ میراثی آن را فراموش کرده اند.

نحوه ی مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله و حرف و حدیث هایی که برف زمستانی عامل بخش زیادی از آن بود، داستانِ شیخ لطف الله و احتمال تخلف در مرمت این اثر جهانی را زیادتر کرد، به حدی که انتشار تصاویر از نحوه نشستن برف روی ترکِ گنبدی که مرمت شده بود و مقایسه آن با دیگر ترک های گنبد، باعث شد تا نخستین واکنش معاون مدیر کل روابط عمومی تهمت به رسانه‌ها مبنی بر فتوشاپ بودن تصاویر گنبد باشد، اما همچنان استادکاران میراث فرهنگی بر نادرست بودن مرمت‌ها تاکید داشتند، حتی چند نفر از استادکاران قدیمی اصفهان خطاب به اسحاق جهانگیری – معاون اول محترم رییس جمهور – در نامه‌ای با عنوان با موضوع «تخریب نمای زیباترین گنبد ایران (شیخ لطف الله اصفهان) بدلیل مرمت نادرست» به بیان بحث های کارشناسانه پرداختند.

اما یکی از مساله دارترین اتفاقات میراث فرهنگی اصفهان در طول یکی دو سال گذشته را بحثِ «گذرآقا نجفی» و تخریب خانه های تاریخی آن محدوده می دانند؛ چیزی ۱۸ سال قبل کلنگِ آغازِ کارِ ایجادِ گذر آقا نجفی از کوچه پس کوچه های شرق میدان جهانی نقش جهان را به زمین زدند و همان بهانه‌ای شد برای باز کردن راهی که ته‌اش خیابان حافظ را به خیابان نشاط وصل کند و اضطراب بیش از پیش به دل میدان نقش جهان بیفتد. نقشه های گوگل ارث منبع مطمئنی برای ادعای این حرف بودند وقتی در مقایسه‌های شش ماهه از سال ۱۳۸۰ تا امروز هر از گاهی محوطه‌ی پشت میدان نقش جهان و مسجد شیخ‌لطف‌الله  سفیدتر می‌شد و کسی نبود که آن را به چشم ببیند و گوشزد کند، تا کار از کار گذشت و زمانی که پروژه به ایجاد خیابان «آقا نورالله نجفی»  نزدیک تر شد تازه خبر رسید که لودرها میدان جهانی نقش جهان و بافت تاریخی اصفهان را زیر گرفته اند.

داستانِ قلعه صفوی روستای شهراب در زواره اصفهان هم دست کمی از دیگر اتفاقات ندارد، وقتی لودر بخش زیادی از قلعه‌ صفوی را در این روستا، به اسم دیوارکشی با خاک یکسان کرد و فعالان میراثی منطقه از تخریب‌های بیش از انگشتان یک دست در طول چند ماه گذشته در این شهر ابراز نگرانی کردند و نشانه‌هایی از حفاری‌ها غیرمجاز در برخی از نقاط قلعه تازه به چشم آمد که وضعیت نامناسب آن را بیش از پیش نمایان کرد.

نامه یادشده حدود ۱۸ روز قبل توسط دادستانی به دفتر وزیر میراث فرهنگی فرستاده شده اما تاکنون خبری مبنی بر موضع و واکنش مسوولان میراث فرهنگی منتشر نشده و بر اساس گفته‌ی فعالانِ میراث اصفهان همچنان طرحِ هتل کوچه‌ی ارفعی در عرصه و حریم محور فرهنگی تاریخی چهار باغ عباسی در حال پیشروی است.

ایسنا پیگیر دریافت و واکنش مسوولان میراث فرهنگی به این نامه است.