جریان دائمی رودخانه زاینده‌رود مطالبه ملی است

رییس پژوهشکده آب و آبفا دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: جریان حداقلی اما دائمی رودخانه زاینده‌رود، یک مطالبه ملی و بازگشت دوباره حیات به رودخانه‌ای است که نشاط همه هموطنان را به‌دنبال دارد.

جهانگیر عابدی کوپایی، افزود: این موضوع نوروز امسال با حضور چشمگیر گردشگران در کنار زاینده رود جاری، بیش از هر زمان دیگر به چشم آمد.

وی اظهار داشت: فرونشست پل‌های تاریخی و میراث فرهنگی نزدیک رودخانه، نابودی تالاب گاوخونی و تبدیل شدن آن به کانون تولید گرد و غبار، زوال کشاورزی غرب و شرق اصفهان، تهدید جایگاه جهانی شهر اصفهان و نبود آرامش روانی و نشاط برای شهروندان و گردشگران از پیامدهای مخرب خشک شدن زاینده رود است که با برقراری جریان کم اما دائمی رودخانه، دامنه گسترش آنها کاهش خواهد یافت.

وی با بیان اینکه در زیرحوضه زاینده رود بین منابع و مصارف تعادل وجود ندارد، افزود: اگر در یک رودخانه مهم مسائل تخصیص آب بالادستی و پایین دستی وجود دارد، لازم است شورایی از همه ذینفعان تشکیل شود و در مورد تخصیص آب تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی شود در غیر اینصورت بدون شک پایین دست رودخانه دچار آسیب می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: در بسیاری از رودخانه‌های جهان که از چند حوضه، کشور، ایالت یا استان می‌گذرند مسائل به وجود آمده یکسان است مانند رودخانه “نیل” که از بین ۱۱ کشور یا “مکونگ” که از کشورهای چین، میانمار، لائوس، تایلند، کامبوج و ویتنام عبور می‌کند.

وی ادامه داد: برای اینکه همه کشورها یا استان‌هایی که در مسیر این رودخانه‌های بزرگ وجود دارند منصفانه از این منبع بهره‌برداری کنند لازم است که وجود شورای ذینفعان بتواند در مورد تخصیص آب اظهارنظر کند تا با تعامل و هم‌اندیشی بتوانند همه را منتفع سازند.

عابدی کوپایی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد که در چند دهه گذشته، توسعه اراضی باغی و زراعی در بالادست و پایین‌دست سد زاینده رود در استان‌های چهارمحال و بختیاری و اصفهان به شدت افزایش یافته است.

به گفته وی، حوضه زاینده رود، در بالادست سد “چم آسمان” وسعت پنج هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع دارد که از این مساحت حدود ۲ هزار کیلومترمربع در استان چهار محال و بختیاری و حدود سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع در استان اصفهان واقع شده است.

رییس پژوهشکده آب و آبفا دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: به دلیل وجود منابع آب در این مناطق، بیشترین سطح توسعه اراضی کشاورزی (زراعی و باغی) در دهه‌های اخیر در آن اتفاق افتاده به طوریکه اراضی باغی در مجموع حوضه در چهار دهه اخیر، حدود ۲۳ هزار و ۵۶۰ هکتار معادل ۱۵۰ درصد و اراضی زراعی نیز در همین مدت، حدود ۳۴ هزار و ۶۴۱ هکتار معادل ۸۴ درصد توسعه یافته است.

عابدی کوپایی افزود: برای افزایش بهره وری در بخش کشاورزی به جای اینکه اراضی کشاورزی در بالادست و پایین دست زاینده رود گسترش یابد که تنها به افزایش بی ضابطه مصرف آب منجر می‌شود، لازم است به اصل بهره برداری پایدار از منابع آب و خاک حوضه اهتمام بیشتر داشت.

وی استفاده از فناوری‌های پیشرفته در استفاده از نهاده‌های تولید مانند به زراعی، به نژادی، مدیریت کوددهی و مدیریت آبیاری را در بخش کشاورزی ضرروی دانست.

به گفته وی افزایش ظرفیت تولید از طریق روش‌های زیست فناوری که در آن بهینه سازی مصرف آب مهم است نیز باید در دستور کار بگیرد زیرا در این صورت قادر خواهیم بود با صرفه جویی اندکی در مصرف آب در بالادست و پایین دست سد زاینده رود، جریان حداقلی و دائمی رودخانه و حیات تالاب گاوخونی را امکان پذیر سازیم.

به گفته وی، پژوهشگران دانشگاه صنعتی اصفهان توانسته‌اند حقآبه زیستی (اکولوژیک) تالاب گاوخونی را با حمایت سازمان حفاظت محیط زیست، تعیین کنند که لازم است جنبه عملی به خود بگیرد.

زاینده رود با حدود ۴۹۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه گرفته و در فلات مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد. این رودخانه در دهه‌های اخیر به یک رودخانه با جریان دوره‌ای تبدیل و در پایین‌دست با خشکی مواجه شده است.

بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت این استان با فرونشست زمین درگیر بود، درحالی‌که بر اساس نتایج آخرین مطالعات، اکنون حدود ۱۰ هزار کیلومترمربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرارگرفته است..

آب زاینده‌رود پس از حدود یک ماه، مجدداً از پنجم فروردین امسال جاری شد.

نوروز امسال با توجه به جاری بودن رودخانه زاینده رود، نزدیک به ۲ میلیون گردشگر از این محور تاریخی و طبیعی بازدید کردند.

سرنوشت زیست بوم حوضه آبریز زاینده رود که اکنون از طبیعی‌ترین حق خود یعنی جریان دائمی محروم مانده است، نگرانی مشترک همه دوستداران اصفهان است، مساله ای که بسیاری از کارشناسان نیز تهدیدها و مخاطرات آن را گوشزد کرده‌اند.