افزایش جدی اختلالات اعصاب و روان در میان نوجوانان و جوانان

دبیر ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وزارت بهداشت، محمدرضا شالبافان، از افزایش جدی اختلالات اعصاب و روان در میان نوجوانان و جوانان خبر داده و این موضوع را یک بحران خاموش دانسته که آینده سلامت اجتماعی و روانی ایران را به شدت تهدید می‌کند. در حالی که آمارهای دقیق دولتی هنوز کامل منتشر نشده است، بررسی‌های میدانی و داده‌های رسمی وزارت بهداشت، رشد قابل توجهی در بروز اختلالات روان‌پزشکی در کودکان و نوجوانان و همچنین جوانان نشان می‌دهد که دامنه این بیماری‌ها و آسیب‌های اجتماعی مانند خودکشی، افکار خودکشی و اختلالات روانی به سرعت در حال گسترش است.

به گزارش اخبار اصفهان این وضعیت زنگ خطری است برای خانواده‌ها، مدارس و نهادهای مسئول که باید با برنامه‌های جامع و هماهنگ برای پیشگیری و درمان به این بحران پاسخ دهند.

از حدود چهار سال پیش تاکنون، براساس اعلام وزارت بهداشت، حدود ۲۳ درصد افزایش در شیوع اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان ایرانی به ثبت رسیده است، به طوری که تخمین زده می‌شود تقریباً در هر خانواده‌ای که کودک یا نوجوان دارد، حداقل یک نفر از این گروه سنی با مشکلات روانی مواجه باشد. این موضوع به معضل بزرگ اجتماعی تبدیل شده که نیازمند نگاه علمی، جامع و هماهنگ است.

محمدرضا شالبافان در گفت‌وگو با ما تأکید کرد که واقعیت موجود در مراکز درمانی و مشاوره‌های روانشناسی این است که مراجعه نوجوانان و جوانان با علائم اختلالات روانی روز به روز در حال افزایش است و این روند ممکن است در آینده به شکل بحران عمیق‌تری رشد کند. او تأکید می‌کند که سلامت روانی و اجتماعی نوجوانان از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است، زیرا در صورت عدم مداخله به موقع، مشکلات اولیه روانی ممکن است به اختلالات شدیدتر و مزمن تبدیل شود که درمان آن بسیار دشوارتر خواهد بود.

وزارت بهداشت ایران در کنار وزارت آموزش و پرورش و دیگر نهادهای متولی سلامت روان، برنامه‌هایی را به اجرا گذاشته که نماد (نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان) بخشی از این تلاش‌هاست. این طرح ‌با هدف غربالگری، پیشگیری و مداخله سریع در زمینه مشکلات روانی دانش‌آموزان و ارتقاء سلامت روانی-اجتماعی آن‌ها شکل گرفته است.

محمدرضا شالبافان اشاره می‌کند که مراکز سلامت روان اجتماعی جامعه‌نگر (سراج) کنار وزارت آموزش و پرورش به عنوان مراکز تخصصی برای ارائه خدمات روانپزشکی، روانشناسی و مددکاری اجتماعی به دانش‌آموزان فعالیت می‌کنند و این همکاری بین بخشی می‌تواند تاثیر قابل توجهی در پیشگیری و درمان اختلالات داشته باشد.

او همچنین به اهمیت اجرای غربالگری سلامت روانی در مقاطع مختلف تحصیلی اشاره می‌کند که توسط وزارت آموزش و پرورش آغاز شده و به تدریج در حال توسعه است. این غربالگری‌ها ابتدا مشکلات احتمالی را شناسایی می‌کنند و سپس دانش‌آموزان یا دانشجویان نیازمند به خدمات تخصصی به بخش‌های مربوط ارجاع داده می‌شوند تا درمان و حمایت‌های لازم به آنها ارائه شود.

همین روند در دانشگاه‌ها نیز دنبال می‌شود، اما با توجه به تفاوت ساختاری، هر دانشگاه بر اساس وظایف سازمانی خود باید اقدام به انجام غربالگری و ارائه خدمات مشاوره و روانپزشکی کند. مراکز بهداشتی درمانی وزارت بهداشت نیز آمادگی دارند خدمات تکمیلی و تخصصی را به دانشجویان و سایر اقشار جامعه ارائه کنند.

از آنجا که موضوع سلامت روانی اجتماعی تنها محدود به دانش‌آموزان و دانشجویان نیست، همه شهروندان می‌توانند به مراکز جامع سلامت مراجعه کنند و مراحل اولیه غربالگری روانی را بگذرانند. در صورت نیاز، ارجاع به مراکز تخصصی انجام می‌گیرد که این فرایند باعث تسهیل دسترسی به خدمات روانی اجتماعی می‌شود.

دبیر ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وزارت بهداشت همچنین تاکید می‌کند که هشدار جدی به خانواده‌ها و مسئولان مدارس و دانشگاه‌ها لازم است. والدین باید به دقت علائم اولیه اختلالات روانی فرزندانشان را شناسایی کنند و در مواجهه با هرگونه علامت هشدار، سریعاً به متخصصان روان‌شناسی و روان‌پزشکی مراجعه کنند.

این علائم می‌تواند شامل کاهش عملکرد تحصیلی، انزوا و کاهش ارتباطات اجتماعی، تغییرات رفتاری ناگهانی و بروز رفتارهای ناهنجار یا خودآزارانه باشد. مدارس و دانشگاه‌ها نیز باید این علائم را جدی بگیرند و با برنامه‌های غربالگری و ارجاع به موقع، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت سلامت روانی دانش‌آموزان و دانشجویان ایفا کنند.

به طور کلی، رشد اختلالات روانی در نوجوانان و جوانان یک مسئله پیچیده و متأثر از عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی فناوری‌های نوین است که نیازمند همکاری بین بخشی گسترده در سطح ملی است. هماهنگی میان وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها، و سایر ارگان‌های مرتبط، در کنار آموزش‌های گسترده و فرهنگ‌سازی عمومی، باید به عنوان راهکار اصلی در برابر این بحران خاموش دیده شود.

افزایش مداوم بیماری‌های روانی در نسل جوان ما هشدار می‌دهد که بدون توجه به سلامت روانی، توسعه پایدار کشور به مخاطره می‌افتد و چالش‌هایی مانند کاهش کیفیت آموزش، افزایش آسیب‌های اجتماعی و کاهش بهره‌وری نیروی انسانی پدید خواهد آمد. بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق، تخصیص منابع کافی، آموزش مستمر خانواده‌ها و نوجوانان و توانمندسازی کادرهای درمانی و آموزشی موضوعاتی هستند که باید به صورت جدی در دستور کار سیاست‌گذاران قرار بگیرند.