رمزارزها راه نجات از تحریم

در روزهایی که وزیر اقتصاد ایران اعلام کرده که استفاده از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد، خوب است نگاهی به تاریخچه رمزارزها در جهان و ایران انداخته شود. مخاطبان باید بدانند مکانیسم عمل وضعیت بازار رمزارزها در حال حاضر چگونه است و چه تحلیلی می‌توان از آن ارایه کرد؟ ایران ظرفیت‌های قابل توجهی را برای استخراج رمزارزها اختصاص داده است و ماینرهای بسیاری در مناطق مختلف بله صورت رسمی و غیر رسمی فعالیت می‌کنند.

۱) درست ۱۶ سال قبل در چنین روز‌هایی، اولین ارز غیرمتمرکز جهان توسط ساتوشی ناکاموتو منتشر شد. گامی‌ بزرگ‌ از طرف یک آزادیخواه که از سلطه دولت‌ها و بانک‌های آنها خسته شده بود. وایت‌ پیپر (مقاله سفید) بیت‌کوین به‌طور شفاف توضیح می‌دهد که بیت‌کوین به عنوان یک سیستم مالی غیرمتمرکز می‌تواند به کاربران و دولت‌ها اجازه دهد، بدون نیاز به اعتماد به بانک‌ها و… به راحتی و با امنیت تراکنش‌هایشان را انجام داده و از محدودیت‌های احتمالی که دولت‌ها بر سر راه‌شان قرار می‌دهند گذر کنند.

در این میان بد نیست قیمت بیت‌کوین در طول این‌ سال‌ها مورد بررسی قرار گیرد: در سال ۲۰۱۰ (۰,۲۰دلار)، در سال ۲۰۱۱ (۳.۲۷ دلار)، سال ۲۰۱۲ (۱۱ دلار)، سال ۲۰۱۳ (۲۰۱ دلار)، سال ۲۰۱۴ (۳۳۷ دلار)، سال ۲۰۱۵ (۳۱۲ دلار)، سال ۲۰۱۶ (۶۹۹ دلار)، سال ۲۰۱۷ (۶۳۶۹ دلار)، سال ۲۰۱۸ (۶۳۳۲ دلار)، سال ۲۰۱۹ (۹۱۷۹ دلار)، سال ۲۰۲۰ (۱۳,۵۳۷ دلار)، سال ۲۰۲۱ (۶۱۸۳۷ دلار)، سال ۲۰۲۲ (۲۰,۶۲۴ دلار)، سال ۲۰۲۳ (۷۲,۲۵۰) دلار بوده است. رشدی که آرام آرام بیت‌کوین را در محدوده قیمتی ۱۰۰هزار تومان قرار می‌دهد. بسیاری از افراد این روزها با خود می‌گویند، اگه زمانی که قیمت بیت‌کوین ۱ دلار بود خرید کرده بودند امروز میلیاردر شده بودند! اما زدن این حرف‌ها زمانی که رشد نهایی بیت‌کوین نمایان شده راحت است؛ همین حالا هم ارزهایی در جهان هستند که بازدهی‌های فوق‌العاده‌ای دارند اما مورد اقبال عمومی قرار نگرفته‌اند.

۲) تاثیر استخراج رمزارزها در مصرف برق بر هیچ‌کس پوشیده نیست. مشاهده مصرف برق برای بیت‌کوین که توسط دانشگاه کمبریج انگلیس انجام شد، حاکی از این است که میانگین هزینه استخراج بیت‌کوین در حال حاضر به حدود ۸۶۷۰۰ دلار رسیده است. زمانی که هزینه‌های استخراج کمتر از ارزش بازار بیت‌کوین باشد، ماینرهای بیشتری به روند کلی استخراج‌ها ملحق می‌شوند اما زمانی که هزینه‌های ماینینگ از درآمد ماینر‌ها بیشتر باشد، تعداد ماینرها کاهش پیدا می‌کند. شبکه بیت‌کوین بر اساس مکانیزم اجماع مبتنی بر «اثبات کار» اجرا می‌شود که در آن اعتبارسنجی‌هایی به نام ماینرها با استفاده از قدرت محاسباتی با یکدیگر رقابت می‌کنند. بدیهی است که هزینه‌های ماینینگ بسته به مکان متفاوت است، چون قیمت برق در همه نقاط ایران و جهان یکسان نیست. میانگین هزینه استخراج بیت‌کوین در اوایل سال کمتر از قیمت خود ارز بود، اما بعد از هاوینگ بیت‌کوین (زمانی که پاداش استخراج هر بلاک بیت‌کوین نصف می‌شود) ارزش هزینه‌های استخراج افزایش یافته و از درآمدهای آن پیش می‌افتد.

۳) قانون گرشام در اقتصاد، یک اصل پولی است که می‌گوید: «پول بد، پول خوب را از گردش می‌اندازد». اما این قانون برای زمانی است که بحث پول با پشتوانه یا همان فلزات مطرح بود. در اقتصاد مدرن و کشورهای با ابر تورم مثل ایران این قانون متفاوت عمل کرده و ارزهای خارجی غالباً جایگزین ارزهای محلی می‌شوند. یعنی وقتی که یک ارز سریع ارزش خودش را از دست بدهد، مردم تمایل به استفاده از ارزهای با ثبات‌تر رو پیدا می‌کنند. ریچارد کانتیلون، اقتصاددان قرن هجدهم بود که نظریه جالبی را مطرح کرد. گسترش عرضه پول، بر همه شهروندان یک جامعه به‌طور یکسان نیست و سیستمی با برنده‌ها و بازنده‌ها ایجاد می‌کند. افرادی که در ابتدا پول جدید رو دریافت می‌کنند، می‌توانند زمانی که قیمت‌ها نسبتاً پایین‌تر است، خرید کرده، در حالی که بقیه بعد از گران شدن به پول عرضه شده دسترسی پیدا می‌کنند. این رویکرد بسیار آشناست، درست است؟ مثل داستان افرادی که در ایران به راحتی وام‌های بزرگ با شرایط ویژه می‌گیرند و مردم عادی که بعد از گرانی‌ها تازه حقوق ماهیانه‌شان کمی افزایش پیدا می‌کند.

۴) همیشه مردم عادی با پیامدهای بلندمدت تورم و کاهش قدرت خرید دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اثر کانتیلون در زمینه ارزهای فیات (همین دلار و ریال و….) خیلی مهم است، بانک‌های مرکزی اختیار دیکته کردن سیاست‌های پولی، از جمله ایجاد پول جدید از طریق مکانیسم‌هایی مانند تسهیل کمی و دستکاری نرخ بهره‌را دارند. در نتیجه، اثر کانتیلون به افزایش نابرابری ثروت در اقتصادها منجر می‌شود.
جالبه که بیت‌کوین مقاومت قوی‌تری در برابر اثر کانتیلون نشان می‌دهد. برخلاف ارزهای سنتی، که به میل دولت افزایش پیدا می‌کند، بیت‌کوین دارای یک برنامه عرضه ثابت و از پیش تعیین شده است. بیت‌کوین یک عرضه حداکثری ۲۱ میلیونی دارد. ماهیت غیرمتمرکز ارز‌های دیجیتال کمک می‌کند تمرکز ثروت در دستان افرادی معدود کم شود. ماهیت بدون مرز بیت‌کوین به افراد در مناطقی که دسترسی محدودی به خدمات مالی سنتی دارند، این امکان را می‌دهد تا در اقتصاد جهانی مشارکت کنند.

در کشورهایی مثل ونزوئلا یا زیمبابوه که تحت تورم فوق‌العاده یا کنترل سرمایه قرار دارند، بیت‌کوین به عنوان راه نجات برای شهروندانی که به دنبال حفظ ثروت خود و انجام معاملات خارج از دسترس دولت هستند، ظاهر می‌شود. علاوه بر این، کریدورهای حواله نیز توسط بیت‌کوین تقویت شده‌ و به افراد اجازه می‌دهد پول خودشان را به سرعت و با کمترین هزینه به هر نقطه از جهان ارسال کنند و محتاج واسطه‌های گرانقیمت و شبکه‌های بانکی سنتی نباشند.