آلودگی سال ۱۴۰۳ قاتل ۲۰۶۶ شهروند

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، داریوش گل علیزاده، در نشست خبری خود با اصحاب رسانه در مجتمع مطبوعاتی اصفهان، از آمار نگران‌کننده جان‌باختگان آلودگی هوای این کلانشهر در سال ۱۴۰۳ خبر داد. بر اساس آخرین گزارش وزارت بهداشت، در این سال بیش از ۲ هزار و ۶۶ نفر از شهروندان اصفهانی بر اثر آلودگی هوا و به خصوص ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون جان خود را از دست داده‌اند. خسارت اقتصادی ناشی از این آلودگی نیز بالغ بر ۸۱۰ میلیون دلار برآورد شده است. این آمار نسبت به سال ۱۴۰۲ که ۲ هزار و ۲۹ نفر جان باخته و خسارت حدود ۷۹۶ میلیون دلار داشت، افزایش محسوسی نشان می‌دهد.

وضعیت ناسالم هوای اصفهان در دهه گذشته

گل علیزاده تاکید کرد که طی یک دهه گذشته، از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳، تنها یک درصد روزهای سال در اصفهان هوای پاک یا خوب بوده است. ۵۵ درصد روزها وضعیت قابل قبول، ۳۴ درصد ناسالم برای گروه‌های حساس، و نزدیک به ۱۰ درصد ناسالم برای همه گروه‌ها ثبت شده و درصدی از روزها به‌شدت خطرناک ارزیابی شده است.

نقش صنایع و سوخت‌های فسیلی در تشدید آلودگی

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اعلام کرد که بیش از ۱۰ هزار واحد صنعتی در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان فعال هستند که عمده آنها در مناطق اطراف شهر واقع شده‌اند و آلودگی تجمعی ناشی از آنها به سطح بحرانی رسیده است. استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی در خودروها، صنایع و منازل در نیمه دوم سال نیز آلودگی را تشدید می‌کند.

چالش فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل

گل علیزاده افزود در حالی که قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب سال ۱۴۰۰، اسقاط سالانه ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده را پیش‌بینی کرده، اما در سال گذشته تنها ۳۰۰ هزار دستگاه از رده خارج شده‌اند. نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌تواند تا ۸۰ درصد آلودگی خودروها را کاهش دهد. همچنین استفاده از سوخت‌های استاندارد یورو ۵ و ۶ و تجهیز صنایع به سیستم‌های کنترلی نیز از راهکارهای کلیدی عنوان شده است.

استفاده از سوخت مازوت؛ عامل بحرانی آلودگی

یکی از چالش‌های مهم، استفاده نیروگاه شهید منتظری از سوخت مازوت است که به گفته گل علیزاده، با تکنولوژی قدیمی خود نقشی مهم در آلودگی هوا ایفا می‌کند. طرح توسعه پالایشگاه اصفهان با هدف مدیریت گوگرد تولیدی در فرآیندهای پالایشگاهی در دست اجراست، ولی مجوزهای زیست‌محیطی آن هنوز کامل نشده است. این طرح با جمع‌آوری کامل گوگرد، تا حد زیادی از انتشار آلاینده‌ها جلوگیری خواهد کرد.

وضعیت بحرانی تالاب گاوخونی و اقدامات مقابله‌ای

مدیرکل محیط زیست اصفهان وضعیت تالاب بین‌المللی گاوخونی را بسیار بحرانی توصیف کرد. پیگیری‌های جدی برای حق‌آبه تالاب در جریان است و شکایتی علیه شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به دلیل برداشت غیرمجاز پتاس در بالادست تالاب مطرح شده است. این برداشت با اقدام به موقع متوقف شد، اما هشدار داد که فعالیت‌های معدنی بدون استعلام محیط زیست به توسعه پایدار ضربه می‌زنند و اصلاح قوانین مرتبط ضروری است.

تبعات بحران تغییر اقلیم و مهاجرت‌های اقلیمی

وی با اشاره به بحران جهانی تغییر اقلیم گفت: طی دو سال گذشته، حدود ۸۰۰ هزار نفر از شهرهای مختلف از جمله اصفهان به مناطق شمالی کشور مهاجرت کرده‌اند که عمدتاً به دلیل کم‌آبی و آلودگی هوا است. این مهاجرت‌ها نشانگر اثر دومینویی تخریب اکوسیستم‌هاست که سراسر کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

فرونشست زمین؛ بحرانی بزرگ‌تر از آلودگی هوا

گل علیزاده بزرگ‌ترین بحران زیست‌محیطی اصفهان را فرونشست زمین دانست و اظهار کرد که این پدیده بسیار مخرب‌تر از آلودگی هواست. میانگین فرونشست سالانه در اصفهان ۱۵ سانتی‌متر است که اثرات مخرب آن با زلزله هشت ریشتری قابل قیاس است. علت اصلی فرونشست برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و کاهش تغذیه آنها بر اثر توسعه شبکه‌های جمع‌آوری و استفاده از آب‌های فاضلاب در مصارف صنعتی است.

نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی و مطالبه‌گری

وی بر اهمیت نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی و مطالبه‌گری برای کنترل مشکلات زیست‌محیطی از جمله فرونشست تأکید کرد و گفت: «روایت اول بهترین ابزار برای انتقال اطلاعات صحیح است. اگر جامعه به موقع آگاهی نیابد، شایعات و نااطمینانی جای آن را می‌گیرد و پاسخ‌های مسئولان به توجیه بدل خواهد شد.»

گردشگری پایدار و حفاظت مشارکتی از محیط زیست

گل علیزاده در پایان به برنامه‌های حفاظت از مناطق طبیعی و توسعه گردشگری پایدار در استان اشاره کرد و گفت: ۲۱ درصد از خاک استان تحت پوشش مناطق حفاظت‌شده است و حفاظت از این منابع فقط با همکاری جوامع محلی امکان‌پذیر است. به تازگی تفاهم‌نامه‌ای با اداره آموزش و پرورش برای آموزش مستمر کودکان درباره محیط زیست منعقد شده تا نسل آینده حافظان بهتری برای زمین باشند.

آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین چالش‌های کلانشهرهاست

مرضیه رحیمی، کارشناس محیط زیست شهری، در تحلیل وضعیت هوای اصفهان به سپاهان خبر گفت: «آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین چالش‌های کلانشهرهاست که تأثیرات مستقیمی بر سلامت عمومی دارد. جلوگیری از این معضل نیازمند برنامه‌ریزی میان‌بخشی و بهبود کیفیت ناوگان حمل‌ونقل، کنترل صنایع و ارتقاء آگاهی عمومی است.»

فرونشست زمین پیامدهای غیرقابل جبرانی به دنبال دارد

امیرحسین نادری، کارشناس توسعه پایدار، با اشاره به بحران فرونشست عنوان کرد: «فرونشست زمین پدیده‌ای بسیار جدی است که به منابع آب زیرسطحی آسیب می‌زند و پیامدهای غیرقابل جبرانی به دنبال دارد. تغذیه مصنوعی سفره‌ها و مدیریت مصرف آب باید در دستور کار اولویت‌های زیست‌محیطی استان باشد.»