ریشه فساد کجاست؟

مشکلات اقتصادی در مقایسه با حوزه‌های دیگر ، حدود ۱۵سال است که به مسئله اول کشورمان تبدیل شده و قاعدتا به علت فشاری که بر دوش مردم وارد می‌کند، به دغدغه اصلی مردم مبدّل شده است. نرخ تورم، افزایش حجم نقدینگی، کسری بودجه، افزایش هزینه‌های جاری، کاهش ارزش پول ملی، کاهش قدرت خرید مردم، کاهش نرخ اشتغال، کاهش رشد اقتصادی، تغییرات مستمر نرخ ارز، افزایش مداوم قیمت کالا و خدمات بخش دولتی و بخش خصوصی، کاهش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، کاهش بهره‌وری و… از جمله مشکلات و معضلات اقتصادی است که در یک کشور می ‌تواند وجود داشته باشد.

ریشه مشکلات و معضلات اقتصادی از دیدگاه مردم طبق نظرسنجی که در چند سال اخیر انجام شده، در مرحله اول تورم و قیمت بالای اجناس و بعد فقر و بعد از آن بیکاری است. یعنی از نظر مردم تورم، فقر و بیکاری به ترتیب اصلی‌ترین مشکلات اقتصادی کشورمان هستند. ۶۳درصد پاسخگویان بر این باوربودند که سوء مدیریت داخلی و فساد بیشترین تأثیر منفی را بر اقتصاد کشور دارد و به‌رغم اینکه تعدادی از نخبگان حکومتی و غیر حکومتی و رسانه‌ها تلاش می‌کنند که با پر رنگ کردن تحریم، آن را به عنوان ریشه و علت‌العلل مشکلات اقتصادی کشور معرفی کنند، تنها ۳۴ درصد مردم معتقدند که علت مشکلات اقتصادی مربوط به تحریم است و قطعا در همین ۳۴ درصد هم تحلیل آن افراد و رسانه‌های داخلی بی‌تأثیر نبوده است.

دراین خصوص بد نیست به بیانیه مقام معظم رهبری درباره بیانیه گام دوم اشاره کنیم. این بیانیه به ما می‌گوید که اگر به عنوان ریشه مشکلات اقتصادی کشور، دو علت ضعف‌های داخلی و تحریم مطرح باشد، این ضعف‌های داخلی است که علت‌العلل مشکلات اقتصادی کشور است و نه تحریم. چنانچه در بخش دیگری از بیانیه چنین آمده است: «انقلاب اسلامی راه نجات از اقتصاد ضعیف و وابسته و فاسد دوران طاغوت را به ما نشان داد، ولی عملکردهای ضعیف، اقتصاد کشور را از بیرون و درون دچار چالش ساخته است. چالش بیرونی تحریم و وسوسه‌ها‌ی دشمن است که در صورت اصلاح مشکل درونی، کم‌اثر و حتّی بی‌اثر خواهد شد. چالش درونی عبارت از عیوب ساختاری و ضعفهای مدیریّتی است.» یعنی نه اینکه تحریم اصلا تاثیری بر مشکلات اقتصادی کشور ندارد، ولی اینکه آن را تنها علت مشکلات اقتصادی و یا علت‌العلل آن دانستن اشتباه است و لذا بایستی مسئولان امر و جوانان که مخاطب اصلی بیانیه هستند توجه اصلی خود را از معلول‌هایی چون مشکلات اقتصادی به علت‌ها که ضعف مدیریتی و فساد است معطوف سازند. فساد در بخش دیگر بیانیه به عنوان تهدیدی برای جمهوری اسلامی عنوان شده است که لازم است این نگاه عمیق به فساد مورد توجه کافی قرار گیرد. به راستی چنین است، اگر فساد از سوی مسئولان و مردم به عنوان تهدید ملی قلمداد شود، نحوه مبارزه با آن متفاوت خواهد شد و این امری است که تاکنون در کشور رخ نداده است.

بنابراین، برای مقابله با سوء مدیریت و فساد بایستی از بیانیه و نگاه عمیق آن سود برد. مبارزه با فساد ایجاب می‌کند که دستگاهی کارآمد با نگاهی تیزبین و رفتاری قاطع در قوای سه‌گانه حضور دائم داشته باشد و به‌معنای واقعی با فساد مبارزه کند، بویژه در درون دستگاه‌های حکومتی.

متاسفانه، بعد از سال ها از صدور بیانیه و مطالبه رهبر معظم انقلاب در آن، هنوز حرکتی برای ایجاد چنین دستگاه کارآمدی جهت مبارزه با فساد در هیچکدام از قوای کشور صورت نگرفته است و لذا لازم است حرکت‌ها و جنبش‌های دانشجویی به عنوان یکی از مخاطبان جوان بیانیه ایجاد چنین دستگاهی را از مسئولان امر مطالبه نمایند. در حوزه مدیریت، چنانکه در بیانیه اشاره شده است یکی از مشکلات اساسی مدیریتی کشور عدم اجرای شایسته سیاست‌ها و قوانین است. برای اجرای شایسته سیاست‌ها و قوانین نیاز است که زمام اداره بخش‌های گوناگون کشور به جوانان مؤمن و انقلابی و دانا و کاردان سپرده شود. البته این چهار ویژگی یک مدیر جوان اجرایی بایستی با دقت و وسواس، شاخص‌سازی و سنجیده شود تا بتوان امور را به آنها محول کرد.

عضو پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات